مشکلات همراه فلج مغزی
فهرست مطالب
فلج مغزی اغلب همراه با سایر شرایطی است که می تواند کیفیت زندگی کودک را تحت تاثیر قرار دهد. برخی از این شرایط مربوط به فلج مغزی است، در حالی که برخی دیگر نامرتبط هستند، اما معمولاً با فلج مغزی همراه هستند.
مشکلات مرتبط با فلج مغزی
فلج مغزی در اثر آسیب یا ناهنجاری نواحی از مغز که عملکرد حرکتی را در طول رشد جنین کنترل میکنند، ایجاد میشود. کودکان مبتلا به CP اغلب دارای مشکلاتی هستند که علاوه بر فلج مغزی، شرایطی سلامتی است که فرد به آن مبتلا است. این شرایط دیگر ممکن است نتیجه فلج مغزی یا یک اتفاق نامربوط اما شایع باشد.
چندین دسته از شرایط مرتبط با فلج مغزی وجود دارد، از جمله:
- مشکلات اولیه
- مشکلات ثانویه
- مشکلات همراه
- عوامل کاهنده
مشکلات اولیه
مشکلات اولیه نتیجه مستقیم آسیب مغزی یا ناهنجاری است که باعث فلج مغزی میشود. شرایط یا علائم اولیه فلج مغزی شامل اختلال در کنترل حرکتی (درشت، ظریف و دهانی)، اختلال در هماهنگی حرکتی و تون عضلات، تعادل و وضعیت بدنی ضعیف است.
مشکلات ثانویه
مشکلات ثانویه نتیجه مشکلات اولیه هستند و فقط به دنبال فلج مغزی بوجود آمدهاند. این مشکلات که اغلب با CP همراه است شامل مشکل در تغذیه و بلع، تغذیه نامناسب و مشکلات تنفسی و غیره است.
مشکلات حرکتی دهان (مشکلات با تغذیه، بلع و آب دهان)
کودکان مبتلا به فلج مغزی اغلب دچار اختلال در کنترل حرکتی دهان هستند، به این معنی که آنها در کنترل عضلات دهان و گلوی خود مشکل دارند، که منجر به مشکلاتی در تغذیه (مکیدن، جویدن و غیره) و یا مشکل در بلع شوند. در برخی موارد، افراد مبتلا به دیسفاژی ممکن است هنگام بلع درد داشته باشند یا اصلاً قادر به بلع نباشند.
بیماری ریفلاکس معده (GERD) در میان مبتلایان به فلج مغزی شایع است. GERD یک بیماری گوارشی است که در آن اسید معده به مری بازگردانده میشود.
کودکانی که مشکل بلع و/یا GERD دارند در معرض خطر آسپیراسیون هستند، یعنی زمانی که غذا، مایعات، بزاق یا استفراغ به داخل ریهها وارد میشود. آسپیراسیون مکرر میتواند منجر به مشکلات تنفسی مانند ذات الریه آسپیراسیون شود و ممکن است تهدید کننده زندگی باشد.
افرادی که مهارتهای حرکتی ظریفی دارند نیز ممکن است در استفاده از دستهای خود برای انتقال غذا یا نوشیدنی به دهان مشکل داشته باشند. این کودکان ممکن است مجبور باشند برای تغذیه به یک مراقب یا تجهیزات کمکی تکیه کنند. مشکلات تغذیه و بلع میتواند منجر به تغذیه نامناسب، کم آبی و وزن کم شود.
تخمین زده می شود که ۸۵ تا ۹۰ درصد از کودکان مبتلا به فلج مغزی مشکلات تغذیه و بلع را تجربه میکنند، به ویژه آنهایی که موارد متوسط تا شدید CP دارند.
اختلال حرکتی دهان نیز در حدود ۳۰ درصد از بیماران فلج مغزی باعث آبریزش دهان میشود. مشکلات مربوط به تغذیه و بلع و همچنین آب دهان را میتوان از طریق گفتاردرمانی و کاردرمانی بهبود بخشید.
اختلال گفتار
بسیاری از کودکان مبتلا به فلج مغزی به دیزآرتری، مبتلا هستند. افراد مبتلا به دیزآرتری در کنترل عضلات مورد استفاده برای گفتار مشکل دارند، مانند:
- لب
- زبان
- تار های صوتی
- دیافراگم
آپراکسی گفتار یکی دیگر از اختلالات رایج گفتار حرکتی است که کودکان فلج مغزی را تحت تاثیر قرار میدهد. آپراکسی گفتار در دوران کودکی، همانطور که در کودکان به آن اشاره میشود، زمانی است که کودک در گفتن کلمات، صداها و هجاها مشکل دارد. کودک میداند که چه می خواهد بگوید، اما مغز او قادر به برنامه ریزی و هماهنگی حرکات ماهیچه ای مورد نیاز برای انجام این کار نیست.
کودکان مبتلا به فلج مغزی با اختلالات صدا نیز دست و پنجه نرم کنند. اینها شامل مشکلات بیان و فرآیندهای واجی یا الگوهای گفتاری است که توسط کودکان برای ساده کردن گفتار بزرگسالان استفاده میشود.
تخمین زده میشود که بیش از نیمی از کودکان مبتلا به فلج مغزی نوعی اختلال گفتاری دارند. اختلالات گفتار معمولاً از طریق گفتاردرمانی قابل بهبود است.
مشکلات همراه فلج مغزی
اختلالات و مشکلاتی که معمولاً با فلج مغزی بروز میکنند، اما ناشی از همان آسیب مغزی یا ناهنجاری نیستند. مشکلات همراه فلج مغزی شامل اختلال بینایی و شنوایی (اینها در برخی موارد میتوانند مشکلات ثانویه باشند)، ناتوانیهای ذهنی و یادگیری، و صرع و غیره است.
ناتوانی ذهنی و هوشی
ناتوانی ذهنی که قبلا به عنوان عقب ماندگی ذهنی شناخته میشد، با عملکرد ذهنی کمتر از حد متوسط مشخص میشود. کودک مبتلا به ناتوانی ذهنی هم در عملکرد شناختی – مهارتهای تفکری که منجر به دانش میشود – و هم در رفتار انطباقی – توانایی سازگاری با محیط و عملکرد در زندگی روزمره دارای محدودیتهایی است. ناتوانیهای ذهنی به صورت خفیف، متوسط یا شدید طبقه بندی میشوند.
تخمین زده میشود که دو سوم کودکان مبتلا به فلج مغزی دارای ناتوانی ذهنی هستند. از این کودکان، نیمی از آنها دارای تشخیص خفیف و نیمی دیگر دارای ناتوانی ذهنی متوسط تا شدید هستند.
اختلالات یادگیری
کودکان فلج مغزی گاهی اوقات به دلیل عوامل متعددی در یادگیری مشکل دارند. برخی از آنها ناتوانیهای یادگیری دارند که مشکلات پردازش عصبی هستند که با مهارت های یادگیری اولیه مانند خواندن و نوشتن تداخل دارند. ناتوانیهای یادگیری میتواند بر مهارتهای سطح بالاتر مانند سازماندهی و استدلال انتزاعی نیز تأثیر بگذارد.
مشکلات برنامهریزی حرکتی که به نام دیسپراکسی حرکتی شناخته میشود نیز در CP رایج است. افراد مبتلا به دیسپراکسی حرکتی در درک وظایف و برنامه ریزی برای انجام آنها مشکل دارند، که اجرای وظایف را حتی سختتر میکند. کودکی که مشکلات برنامه ریزی حرکتی دارد، میداند که میخواهد چه کاری انجام دهد، اما در درک نحوه انجام آن مشکل دارد. این میتواند یادگیری مهارتهای جدید را به یک تلاش بزرگ تبدیل کند که نیاز به تمرکز زیادی دارد.
مشکلات ادراکی، که شامل ادراک شنیداری (شنوایی) و بینایی (دیدن) میشود، ممکن است بر توانایی یادگیری کودک مبتلا به CP نیز تأثیر بگذارد. کودکان دارای مشکلات ادراکی برای درک اطلاعاتی که از طریق چشم و/یا گوش خود دریافت میکنند مشکل دارند، که میتواند بر بسیاری از زمینههای یادگیری، به ویژه یادگیری خواندن و کار با اعداد تأثیر بگذارد.
افرادی که دارای اختلال حرکتی ظریف و هماهنگی حرکتی درشت و همچنین مشکلات زبانی و ارتباطی هستند نیز ممکن است در یادگیری مشکل داشته باشند.
مشکلات بینایی
اختلال بینایی به هر نوع از اختلال چشم و نقص بینایی که مانع از دیدن صحیح و به هنجار می شود.
از هر ده کودک مبتلا به فلج مغزی، یک کودک دچار اختلال بینایی شدید است. تقریبا نیمی از کودکان مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک دارای استرابیسم هستند که بیشتر به عنوان چشم متقاطع شناخته میشود. حدود ۷۵ تا ۹۰ درصد از کودکان مبتلا به CP دارای اختلال بینایی هستند، از جمله:
- آمبلیوپی (تنبلی چشم)
- آتروفی بینایی (تخریب عصب بینایی در اثر آسیب)
- نیستاگموس (حرکات تکراری و غیرقابل کنترل چشم در جهت عمودی یا افقی)
- نقص میدان بینایی (از دست دادن یک طرف میدان بینایی)
- عیوب انکساری (نزدیک بینی و دوربین و آستیگماتیسم یا تاری دید)
مشکلات شنوایی
اختلال شنوایی که به عنوان کمشنوایی نیز شناخته میشود، به هر درجهای از اختلال در توانایی شنیدن صدا اشاره دارد. میزان کم شنوایی فرد با مقیاس اندازهگیری میشود و میتواند خفیف، متوسط، شدید یا عمیق باشد. سه نوع اصلی کم شنوایی وجود دارد که عبارتند از:
- کم شنوایی هدایتی
- حسی عصبی
- مختلط
کم شنوایی هدایتی زمانی رخ می دهد که مشکلی در گوش خارجی یا میانی وجود داشته باشد که منجر به شنیدن صداهای ضعیف می شود. در این نوع از اختلالات شنوایی، صدا به درستی از طریق مجرای گوش خارجی به گوش میانی (پرده گوش و استخوانچه ها یا استخوان های ریز گوش میانی) و گوش داخلی منتقل نمی شود. کم شنوایی هدایتی معمولاً با مداخله پزشکی یا جراحی قابل اصلاح است.
کم شنوایی حسی عصبی زمانی رخ می دهد که گوش داخلی (حلزون گوش) یا عصب شنوایی آسیب دیده باشد. این نوع اختلال شنوایی توانایی شنیدن صداهای ضعیف را کاهش می دهد و گفتار اغلب صداهای خفه می شود.
اگر فردی دچار کم شنوایی مختلط شده باشد، در صورتی که دچار کم شنوایی هدایتی و حسی عصبی در گوش باشد. در این حالت آسیب در گوش خارجی یا میانی و در گوش داخلی وجود دارد.
کم شنوایی مرکزی شکل نادری از اختلال شنوایی است. با کم شنوایی مرکزی، مشکل در سیستم عصبی مرکزی است، نه گوش. فرد ممکن است قادر به شنیدن کامل باشد، اما نمیتواند زبان را تفسیر یا درک کند.
تخمین زده می شود که ۲۰ درصد از کودکان فلج مغزی دارای اختلال شنوایی هستند. مداخله زودهنگام مهم است زیرا مشکلات شنوایی میتواند بر مهارتهای گفتاری و ارتباطی کودک نیز تأثیر بگذارد.
اختلال تشنج -صرع
تشنج یک موج ناگهانی فعالیت الکتریکی در مغز است که میتواند باعث حرکات غیرارادی و/یا تغییرات رفتاری و همچنین تغییر در آگاهی شود. صرع که به عنوان اختلالات تشنج نیز شناخته میشود، یک بیماری نیست، بلکه وضعیت است که با تشنج های غیرقابل پیش بینی و مکرر مشخص میشود.
۳۰ تا ۵۰ درصد از کودکان مبتلا به فلج مغزی به تشنج مبتلا هستند. در میان کودکانی که قادر به راه رفتن نیستند یا تحرک محدودی دارند نیز شایعتر است.
مشکلات حسی
توانایی کودک برای پردازش اطلاعات دریافتی از حواس نیز ممکن است بسته به شدت و وسعت آسیب مغزی آنها تحت تأثیر قرار گیرد. به این اختلال پردازش حسی میگویند. کودکان مبتلا به اختلال پردازش حسی میتوانند افزایش یا کاهش واکنشهای حسی را تجربه کنند که میتواند منجر به مشکلاتی در رشد و رفتار شود.
به عنوان مثال، کودکی که حساسیت بیشتری نسبت به لمس دارد (بیش حسی لامسه) ممکن است احساس برخی از منسوجات را دوست نداشته باشد و در صورت تماس با آنها دست به کار شود یا جیغ بزند. از سوی دیگر، کودکی با کاهش حساسیت به لمس (کم حسی لامسه) ممکن است به صورت پرخاشگرانه بازی کند یا بدون اینکه دردی را نشان دهد به اشیا برخورد کند.
مشکلات حسی در میان کودکان مبتلا به سایر اختلالات عصبی رشدی مانند اوتیسم نیز رایج است.
ADHD
اختلال بیش فعالی و کمبود توجه (ADHD) یک ناتوانی رشدی است که با بیتوجهی، حواس پرتی و تکانشگری مشخص میشود. کودکان مبتلا به ADHD ممکن است برای تمرکز و توجه مشکل داشته باشند، که میتواند یادگیری را به یک چالش تبدیل کند. آنها همچنین ممکن است در کنترل رفتار خود مشکل داشته باشند و با بیش فعالی دست و پنجه نرم کنند – سطح فعالیتی بالاتر از حد معمول. کودکان مبتلا به ADHD اغلب در مدرسه و با مهارت های اجتماعی مشکل دارند.
تقریباً سه تا پنج درصد از کودکان دارای ADHD هستند و در کودکان مبتلا به فلج مغزی یا سایر اختلالات مغزی شایعتر است.
اوتیسم
اختلال طیف اوتیسم اصطلاحی است که گروهی از اختلالات رشد مغز را توصیف می کند. اوتیسم با اختلالات اجتماعی، مشکلات ارتباط کلامی و غیرکلامی و الگوهای رفتاری تکراری مشخص میشود.
تقریباً دو درصد از کودکان ایرانی دارای اختلال طیف اوتیسم هستند. تخمین زده میشود که هفت درصد از کودکان فلج مغزی همزمان به اوتیسم مبتلا هستند. در حالی که به نظر میرسد اوتیسم در میان کودکان فلج مغزی شایعتر است، ارتباط بین این دو اختلال هنوز مشخص نیست.
درمان برای مشکلات همراه فلج مغزی
درمان فلج مغزی در هر مورد متفاوت است. هنگام تعیین بهترین دوره درمان، ارزیابی شدت فلج مغزی و همچنین شرایط ثانویه و مرتبط آن بسیار مهم است.
بسیاری از علائم مرتبط با فلج مغزی و شرایط همراه را میتوان با یک برنامه درمانی جامع مدیریت یا بهبود بخشید. در بیشتر موارد، تیمی از متخصصان مختلف پزشکی مورد نیاز است، از جمله:
متخصص اطفال
کاردرمانگر
آسیب شناس گفتار و زبان(گفتاردرمانگر)
متخصص طب توانبخشی
متخصص مغز و اعصاب
جراح مغز و اعصاب
جراح ارتوپد
متخصص خواب
متخصص گوارش
روانشناس
متخصص تغذیه (تغذیه درمانی)
ارتوپدی فنی
یک برنامه درمانی جامع که به شرایط اولیه، ثانویه و ارتباطی کودک کمک میکند، بهترین شانس را برای بهبود کیفیت زندگی فراهم میکند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد روند ارزیابی و درمان، راهنمای رایگان فلج مغزی ما را دانلود کنید. این راهنما اطلاعات عمیقی برای والدین کودکان مبتلا به فلج مغزی دارد.