ام اس چیست؟
ام اس چیست؟ یک بیماری التهابی مغز و نخاع است که طی آن سیستم ایمنی به غلاف محافظ سلول‌های عصبی (غلاف میلین) که الیاف عصبی را می‌پوشانند حمله می‌کنند و موجب بروز اختلال در ارتباط بین مغز و اجزای مختلف بدن می‌شوند. در نهایت ام‌اس می‌تواند موجب آسیب دائمی و یا از بین رفتن سلول‌های عصبی شود. علائم ام‌اس بسته به محل و شدت آسیبی که به نورون‌های سیستم عصبی مرکزی وارد شده است بستگی دارد. باید خاطر نشان کرد که علائم در هر یک از افراد مبتلا به ام‌اس می‌تواند متفاوت باشد؛ چنانچه برخی از این افراد ممکن است توانایی راه رفتن مستقل و تحرک را به طور کامل از دست دهند در حالیکه افراد دیگر ممکن است دوره‌هایی از بهبودی بدون بروز هیچگونه علائم جدیدی تجربه کنند. لازم به ذکر است که هنوز درمانی قطعی برای ام‌اس وجود ندارد؛ با این حال شیوه‌های درمانی برای افزایش سرعت ریکاوری پس از حملات و کنترل علائم وجود دارد.
فهرست مطالب
علائم ام اس
نشانه‌های ام اس ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت بوده و به سطح بیماری و محل آسیب دیده در سیستم عصبی مرکزی بستگی داشته باشد. شایع‌ترین این علائم عبارتند از:
- بی حسی و یا ضعف در یک یا چند اندام (اغلب یک سمت از بدن)
- گزگز و مور‌مور شدن
- احساس برق گرفتگی در عضلات با حرکات خاص گردن (مخصوصا موقع خم کردن گردن به جلو)
- فقدان هماهنگی
- بی تعادلی در راه رفتن و یا ناتوانی در راه رفتن
- از دست دادن بخشی یا همه بینایی (معمولا در یک چشم و اغلب با حرکت چشم احساس درد به وجود می‌آید)
- دوبینی طولانی مدت
- تاری دید
- سرگیجه
- اختلال در کنترل ادراد و مدفوع
- خستگی مفرط
- گفتار ناواضح
- اختلالات شناختی
- اختلال در خلق و خو
دوره‌های بیماری
اکثر افرادی که مبتلا به ام اس هستند، دوره‌هایی از عود و فروکش را تجربه می‌کنند. در دوره‌های عود بیماری می‌توانیم شاهد علائم جدیدی باشیم و یا علائم قبلی به صورت تدریجی و یا ناگهانی شدت می‌یابند. پس از دوره‌های عود شاهد دوره‌هایی از فروکش بیماری هستیم که ممکن است چند ماه و یا حتی چند سال باقی بماند که به این نوع از ام‌اس، RRMS اتلاق می‌شود. افزایش دمای بدن در افراد مبتلا به ام‌اس می‌تواند موجب بدتر شدن علائم بیماری شود که این حالت را تحت عنوان «شبه عود» در نظر می‌گیرند و نمی‌توان آن را همانند عود بیماری دانست.
حدود ۲۰ الی ۴۰ درصد از افرادی که RRMS را تجربه می‌کنند سرانجام شاهد سیر ثابتی از پیشرفت علائم همراه با دوره‌هایی از عود خفیف بیماری خواهند بود؛ بدون آن که دوره‌هایی از فروکش را تجربه کنند. این نوع از ام‌اس که به عنوان SPMS شناخته می‌شود حدود ۱۰ تا ۲۰ سال پس از شروع بیماری رخ می‌دهد. میزان پیشرفت بیماری در افرادی که مبتلا به SPMS هستند می‌تواند بسیار با یکدیگر متفاوت باشد و اغلب این پیشرفت تدریجی بیماری علائم شامل دشواری در تحرک و راه رفتن نیز می‌شود. برخی از افرادی که مبتلا به ام‌اس هستند و پیشرفتی تدریجی بدون دوره‌هایی از عود شدید و یا فروکش را در علائم خود تجربه می‌کنند مبتلا به نوع خاصی از ام‌اس به نام PPMS هستند.
علل ام اس
علل بروز ام‌اس دقیقا مشخص نیست. ام‌اس به عنوان بیماری خودایمنی در نظر گرفته می‌شود که طی آن سیستم ایمنی بدن به غلاف میلین که بافت چربی پوشاننده نورون‌های مغز و نخاع است حمله می‌کند و آنها را از بین می‌برد. غلاف میلین همانند لایه پلاستیکی اطراف سیم برق است. زمانی که غلاف میلین آسیب می‌بیند، ارسال پیام‌های عصبی کند و یا غیرممکن می‌شود. دقیقا مشخص نیست که چرا ام اس در برخی افراد ظهور یافته و در برخی افراد نه اما به نظر می‌آید که ترکیبی از فاکتورهای وراثتی و محیطی در آن نقش دارند.
عوامل خطر آفرین ام اس
این عوامل خطر ابتلا به ام اس را افزایش می دهند:
- سن: ام‌اس ممکن است در هر سنی رخ دهد اما اغلب بین سنین ۲۰ تا ۴۰ سال بروز می‌کند.
- جنسیت: بروز RRMS در زنان ۲ تا ۳ برابر بیشتر از مردان گزارش شده است.
- وراثت: اگر یکی از والدین و یا اعضای خانواده شما ام‌اس داشته باشند، خطر ابتلای شما به این بیماری نیز افزایش می یابد.
- عفونت های خاص: ابتلا به انواعی از ویروس‌ها با ابتلا به ام‌اس مرتبط شناخته شده است؛ از جمله ویروس Epstein-Barr که موجب عفونت گلبول های سفید تک هسته‌ای می‌شود.
- نژاد: افراد سفیدپوست به خصوص ساکنین شمال اروپا نسبت به نژادهای آسیایی، آفریقایی یا آمریکایی بیش تر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
- آب و هوا: ام اس در مناطقی با آب و هوای گرم و یا مرطوب شایع‌تر است. حتی ماه تولد شما نیز می‌تواند در احتمال ابتلای شما به ام اس تاثیر بگذارد؛ چرا که میزان کافی دریافت نور خورشید توسط مادر باردار موجب کاهش احتمال بروز ام اس در آینده نوزاد خواهد بود.
- ویتامین D: سطح پایین ویتامین D و عدم دریافت کافی نور خورشید، خطر ابتلا به ام اس را افزایش می‌دهد.
- چاقی: رابطه مستقیمی بین چاقی در خانم‌ها و ابتلای آنها به ام اس مشاهده شده است. این عامل به خصوص در سنین کودکی و نوجوانی دختران بسیار تعیین کننده خواهد بود.
- بیماری خودایمنی خاص: اگر شما بیماری خودایمنی دیگری از جمله مشکلات تیروئیدی، کم‌خونی‌های خطرناک، پسوریازیس، دیابت نوع یک و یا مشکلات التهابی مثانه داشته باشید، احتمال ابتلای شما به ام اس اندکی بیشتر است.
- مصرف دخانیات: در بین افرادی که علائم اولیه ام اس را تجربه می‌کنند، آن‌هایی که مصرف دخانیات دارند احتمال تشدید علائم‌شان و گرفتن تشخیص RRMS در آنها بیشتر است.
عوارض ابتلا به ام اس
افرادی که مبتلا به ام‌اس می شوند ممکن است دچار مشکلاتی از قبیل موارد زیر نیز گردند:
- سفتی عضلات و اسپاسم
- ضعف شدید و یا فلجی؛ به خصوص در پاها
- مشکلات جنسی و اختلال در کنترل ادرار و مدفوع
- مشکلات شناختی مانند فراموشی و یا دشواری در واژه‌یابی
- مشکلات خلق و خو مانند افسردگی، اضطراب و یا نوسانات خلقی
- تشنّج
پیشگیری از ام اس
ام اس نوعی بیماری خود ایمنی است که طی آن سیستم ایمنی بدن به سیستم عصبی مرکزی حمله کرده و میلین اطراف سلول‌های عصبی را از بین می‌برد. میلین ماده‌ای از جنس چربی است که به دور سلول‌های سیستم عصبی بدن می‌پیچد. هنگامی که میلین آسیب دیده باشد، هدایت پیام عصبی در طول عصب کم شده و مغز نمی‌تواند پیام خود را به خوبی به سایر اندام‌ها و یا به نیمکره دیگرِ خودش ارسال کند. بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی مرکز بین المللی ام اس، بیش از ۳/۲ میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به ام اس هستند.
علائم ابتلا به ام اس از فردی به فرد دیگر متفاوت می‌باشد اما شایع ترین علامت های ناشی از آن عبارتند از:
- تاری دید
- خستگی
- ضعف اندام ها
- اختلال در حافظه
- دشواری در بلع و تنفس
در ادامه به بیان تحقیقات انجام شده در رابطه با پیشگیری از ام اس اشاره می شود.
پیشگیری از ام اس
محققین و پزشکان هنوز نتوانسته‌اند روشی را برای درمان یا پیشگیری از ام اس پیشنهاد کنند که یکی از دلایل اصلی این امر، واضح نبودن علل ابتلا به این بیماریست.
متخصصین بر این باورند که مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی و محیطی در ابتلا به ام اس در افراد موثرند که شناسایی این علل می‌تواند منجر به کشف علل ابتلا به ام اس شده و به تبع آن، شیوه‌هایی نیز جهت درمان و پیشگیری از این بیماری ایجاد می‌گردند.
می‌خواهید بهترین خدمات توانبخشی را دریافت کنید؟
آیا به دنبال بهبودی در کیفیت زندگی خود هستید؟ با ما، بهترین خدمات توانبخشی را تجربه کنید. تیم ما از متخصصین و درمانگران مجرب با همراهی شما، به سرعت به هدفتان نزدیک خواهند شد. از امروز با ما همراه باشید و زندگی را با انرژی و امید پر کنید!