ام اس و مشکلات بلع
حداقل یک سوم از افراد مبتلا به اماس مشکلاتی در بلع را تجربه می کنند. تغییرات در بلع آنقدر تدریجی رخ می دهد که تشخیصش برای افراد دشوار است. مشکلات بلع ممکن است برای برخی از افراد گذرا بوده و یا در طول دوره عود بیماری رخ داده و دیگر هرگز رخ ندهد. اما برای برخی از افراد نیز، مشکلات بلع امری ماندگار و پیشرونده است.
فهرست مطالب
اماس چه مشکلاتی در بلع ایجاد می کند؟
اماس می تواند موجب بروز مشکلاتی حاد تا خفیف، گذرا یا ماندگار و نامحسوس یا آشکار در بلع افراد شود. برخی از این علائم عبارتند از:
- دشواری در جویدن
- احساس گیر کردن غذا در گلو
- برگشت غذا و نوشیدنی به دهان
- حرکت کند لقمه غذا از دهان به معده
- سرفه در حین غذا خوردن و یا بعد از آن
- صرف زمان بیش از حالت عادی برای غذا خوردن
- ریختن غذا و نوشیدنی از دهان در حین غذا خوردن
تغییرات در گفتار افراد مبتلا به اماس اغلب همزمان با بروز مشکلات بلع در آن ها رخ می دهد.
در صورتی که مشکلات بلع درمان نشوند می توانند منجر به مشکلاتی جدی از جمله موارد زیر شوند:
آسپیریشن: زمانی که غذا و یا نوشیدنی به جای ورود به مری، وارد نای می شود، می تواند موجب بروز عفونت در ریه گردد. توجه داشته باشید که آسپیریشن ممکن است به صورت نامحسوس رخ داده و الزاما موجب سرفه در فرد نشود؛ بنابراین پیشنهاد می کنیم که با مراجعه به گفتاردرمانگر خود، صورت دوره ای بلعتان را مورد ارزیابی قرار دهید.
بدغذایی: این مسکلات زمانی رخ می دهد که بدن شما نتواند همه انرژی و مواد مغذّی مورد نیازش را از غذایی که می خورید دریافت کند.
کمآبی: این حالت وقتی رخ می دهد که به میران کافی مصرف مایعات نداشته باشید.
خفگی: زمانی که غذا در مسیرهای هوایی و ریه شما گیر کند، می تواند موجب خفگی گردد.
شناسایی زودهنگام مشکلات بلع می تواند موجب پیشگیری از این خطرات جدی شود؛ بنابراین در صورت مشاهده هر گونه علائمی مبنی بر دشواری بلع، سریعاً به پزشک، پرستار و یا مراقب خود اطلاع دهید تا برای ارزیابی وضعیت بلعتان، شما را به گفتاردرمانگر ارجاع دهند.
چه عاملی باعث مشکلات بلع در اماس می شود؟
در صورت بروز التهاب و یا آسیب در هر یک از بخش های کنترل کننده بلع در مغز می توانیم شاهد بروز مشکلات بلع باشیم. بخشی از مغز که کنترل بلع شما را به عهده دارد، ساقه مغز نام دارد که بین مغز و نخاع قرار داشته و در صورت آسیب به این ناحیه، ممکن است علائم زیر رخ دهند:
دشواری در تعیین موقعیت غذا در دهان
اختلال در رفلکس های دخیل در بلع که به صورت ناهماهنگی یا تاخیر دیده می شود.
ضعیف شدن عضلات دهان و گلو
از آنجایی که ساقه مغز کنترل تعداد زیادی از عضلات بدن را در اختیار دارد، احتمال بروز مشکلات بلع در ان دسته از افراد مبتلا به اماس که با مشکلات حرکتی نیز روبرو هستند، بیش تر است.
لازم به ذکر است که مشکلات بلع می توانند در طول دوره عود بیماری به وجود آمده و با گذر از این دوره نیز رفع گردند.
شروع مشکلات بلع
احتمالاً متوجه شدهاید که برخی شرایط خاص موجب بروز و یا تشدید علائم اختلال در بلع در زمان هایی از روز می شود. این شرایط بخصوص عبارتند از:
- تغییرات در دمای محیط
- خستگی
- استرس و اضطراب
یافتن راهی برای مدیریت و کاهش این موارد می تواند مشکلات بلعتان را کاهش دهد. برای این امر می توانید از متخصصین گفتاردرمانی سیبنت مشاوره بگیرید
مراحل بلع
بلع اغلب به صورت اتوماتیک رخ اما در عین حال، شامل توالیهای پیچیدهای از اتفاقات است که طی آن، پیام های حسی زیادی به مغز ارسال شده و از مغز نیز پیام های حرکتی زیادی به عضلات مرتبط گوناگون می رسد. قبل از بلع بایستی غذا را در دهان نگه داشت و جوید که این امر شامل پردازش هایی پیچیده و هماهنگی زبان، لبها و دندانها می باشد.
بلع مراحل زیادی دارد که همگی بایستی در زمان و ترتیب صحیح اتفاق بیافتند.
مرحله اول: عمل بلع با انتقال لقمه غذایی جویده شده به سمت بالا و عقب توسط زبان رخ می دهد.
مرحله دوم: همان طور که لقمه غذایی جویده شده وارد گلو می شود، نرمکام به سمت بالا حرکت کرده و مسیر بین حلق و بینی را میبندد. همزمان با این حرکت، حنجره به سمت بالا حرکت کرده و اپیگلوت که غضروفی به شکل صفحهای است و در ابتدای ریه قرار دارد، روی سطح حنجره قرار گرفته و مسیر ریه را میبندد تا از ورود غذا به ریه جلوگیری کند. همچنین عضلات حلق به نوبت منقبض می شوند تا لقمه را در حلق به حرکت درآورند.
مرحله سوم: عضلات دیواره مری به نوبت منقبض شده و شل می شوند تا با ایجاد حرکات دودی شکل، لقمه را به سمت معده انتقال دهند. دریچه ورودی معده باز شده و پس از ورود غذا به معده بسته می شود تا از برگشت غذا به مری جلوگیری کند. اگر این دریچه به طور کامل بسته نشود باعث بروز سوزش معده می شود.
شناسایی مشکلات بلع
شناسایی مشکلات بلع باعث می شود تا بتوانیم بهترین راه را برای مدیریت آن ها پیدا کرده و از رخداد عوارض خطرناک بعدی جلوگیری کنیم. ممکن است تا الان توسط دیگران، پزشک و یا خودتان متوجه تغییراتی در بلعتان شده باشید. برخی از این نشانهها واضح و برخی دیگر نامحسوس هستند که ممکن است در طول ایجاد تدریجی آنها، بدون ان که خودتان متوجه شده باشید راه هایی را برای کم تر کردن این علائم به کار برده باشید؛ مثلا ممکن است متوجه شده باشید که اگر غذاهایی را مصرف کنید که نیاز به جویدن کم تری دارد، یا غذا را با دقت بیش تری بجوید و یا هنگام بلع سرتان را به سمتی خم کنید، بلع راحتتری را تجربه خواهید کرد.
بلع یک پردازش پیچیده با مراحلی مختلف است. در صورتی که متوجه مشکلاتی در این فرآیند شدهاید به پزشک و یا پرستار خود اطلاع دهید تا شما را برای ارزیابی به گفتاردرمانگر ارجاع دهند و یا همچنین می توانید خود به صورت مستقیم به گفتاردرمانگر مراجعه کنید.
گفتاردرمانگر در طول مراحل ارزیابی این موارد را انجام خواهد داد:
- وضعیت غذا خوردن و نوشیدن شما را ارزیابی می کند.
- در صورت لزوم، بلعتان را از طریق ویدئو فلوروسکوپی که نوعی فیلمبرداری با استفاده از اشعه X می باشد، مورد بررسی قرار می دهد.
- در برخی مواقع و به تشخیص گفتاردرمانگر، ممکن است حرکات لب، زبان و عضلات حلق را از طریق آندوسکوپی (FEES) ارزیابی شود.
مسائل مغزی-شناختی
با توجه به ماهیت متغیر بلع در گذر دورههای بیماری، اگر احساس می کنید که مشکلات بلعتان تغییر کرده و نیاز به ارزیابی جدید دارید حتماً این مسائل را با گفتاردرمانگر خود در میان بگذارید.
درمان و مدیریت مشکلات بلع
راه های زیادی برای درمان و مدیریت مشکلات بلع وجود دارد که گفتاردرمانگر به شما کمک خواهد کرد تا بهترین راه برای شما اجرا شود. برخی از درمانهای مشکلات بلع عبارتند از:
- تمرینات تقویت عضلات مربوط به بلع
- آموزش تکنیکهایی برای برخی از مشکلات بلع
- پوزیشندهی برای بلع بهتر در حین غذا خوردن
- استفاده از راه های تغذیه دیگر به جای دهان مانند (PEG)
- کمک به کاهش اضطراب فرد که سبب تشدید مشکلات بلع می شود
منابع
میخواهید بهترین خدمات توانبخشی را دریافت کنید؟
آیا به دنبال بهبودی در کیفیت زندگی خود هستید؟ با ما، بهترین خدمات توانبخشی را تجربه کنید. تیم ما از متخصصین و درمانگران مجرب با همراهی شما، به سرعت به هدفتان نزدیک خواهند شد. از امروز با ما همراه باشید و زندگی را با انرژی و امید پر کنید!