چشمان خود را ببندید و زندگی را بدون استفاده از دست‌هایتان تصور کنید؛ آیا اصلاً چنین چیزی ممکن است؟ از انجام ساده‌ترین کارها مانند نوشتن و گرفتن اجسام گرفته تا فعالیت‌های ظریف‌تر و پیچیده‌تر، دست‌های ما نقشی بی‌بدیل در زندگی روزمره‌مان دارند. حال تصور کنید که در لحظات عادی زندگی، این توانایی‌ها با درد یا بی‌حسی ناگهانی همراه شوند و حرکات شما را محدود کنند. این همان تجربه‌ای است که بسیاری از افراد مبتلا به سندروم تونل کارپال با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. خوشبختانه، کاردرمانی به عنوان یکی از موثرترین روش‌ها، می‌تواند تا حد زیادی به کاهش علائم این سندروم کمک کند. در ادامه این مقاله، به بررسی نقش کاردرمانی در درمان سندروم تونل کارپال خواهیم پرداخت.
سندروم تونل کارپال چیست؟
سندروم تونل کارپال (CTS) یک اختلال عصبی است و زمانی رخ می‌دهد که عصب مدین در مچ دست تحت فشار قرار گیرد. این عصب از تونل کارپال، که یک کانال باریک در ناحیه مچ دست است، عبور می‌کند. هنگامی که این عصب فشرده شود، علائمی شامل درد، بی‌حسی، سوزش یا احساس ضعف در دست و انگشتان ظاهر می‌شود. این وضعیت معمولاً به دلیل حرکات تکراری و مکرر دست و مچ، مانند تایپ کردن برای طولانی مدت یا استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی، ایجاد می‌شود. علاوه بر این، عواملی چون چاقی، بارداری یا بیماری‌هایی نظیر دیابت نیز می‌توانند به افزایش فشار روی عصب و بروز سندروم تونل کارپال کمک کنند. این اختلال معمولاً در افرادی که فعالیت‌های دست‌محور انجام می‌دهند، شایع‌تر است و می‌تواند روند زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد.
علل و عوامل خطر سندروم تونل کارپال
سندرم تونل کارپال زمانی رخ می‌دهد که فشار در داخل تونل کارپال افزایش یافته و عصب مدیان در مچ دست فشرده شود. این عصب از مچ به سمت کف دست می‌رود و تحت فشار قرار گرفتن آن می‌تواند باعث بروز علائم مختلفی شود. در اغلب موارد، علت دقیق این افزایش فشار مشخص نیست، اما عوامل مختلفی می‌توانند در این زمینه دخیل باشند. تفاوت‌های تشریحی یکی از این عوامل است. برای مثال، افرادی که تونل کارپال کوچکتری دارند، بیشتر در معرض خطر قرار می‌گیرند. این شرایط ممکن است به صورت ژنتیکی منتقل شود و معمولاً زنان به دلیل اندازه کوچک‌تر تونل کارپال، بیشتر به این سندرم مبتلا می‌شوند. همچنین بیماری‌هایی مانند آرتروز و آسیب‌های مچ دست نیز می‌توانند شکل استخوان‌ها و مفاصل را تغییر داده و به فشار روی عصب کمک کنند.
تورم بافت‌های اطراف تونل کارپال نیز می‌تواند بر عصب میانی فشار وارد کند. این تورم معمولاً در اثر حرکات مکرر دست، خم و راست کردن مچ یا نگه داشتن آن در این حالات برای طولانی مدت یا بیماری‌های التهابی مانند آرتریت روماتوئید ایجاد می‌شود. تغییرات هورمونی یا متابولیک، از جمله دوران بارداری یا یائسگی و عدم تعادل تیروئید نیز می‌توانند عوامل موثری باشند. علاوه بر این، تغییرات در سطح قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ و آسیب‌های مختلف مچ مانند رگ به رگ شدن یا شکستگی نیز خطر ابتلا به این سندرم را افزایش می‌دهند. از علائم رایج تونل کارپال می‌توان به ضعف در گرفتن اشیا، درد یا بی‌حسی در دست‌ها، احساس سوزن سوزن شدن و درد شبانه اشاره کرد. برای تشخیص دقیق این سندرم، پزشک ممکن است سابقه پزشکی بیمار را بررسی کرده و آزمایشات الکترودیاگنوستیک را برای ارزیابی عملکرد اعصاب توصیه کند.
درمان سندروم تونل کارپال
برای درمان سندروم تونل کارپال راه حل‌های مختلفی وجود دارد که می‌توانند موثر باشند. این درمان‌ها شامل کاهش حرکات تکراری دست و استراحت کافی برای کاهش فشار بر عصب مدیان است. همچنین استفاده از مچ‌بند، به‌ویژه در شب، می‌تواند مفید باشد چون به ثابت نگه‌داشتن مچ و کاهش فشار کمک می‌کند. داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن می‌توانند درد و التهاب را کاهش دهند. فیزیوتراپی و کاردرمانی نیز با ارائه تمرینات خاصی عضلات دست را تقویت کرده و دامنه حرکتی را افزایش می‌دهند. همچنین، تزریق کورتیکواستروئیدها می‌تواند به کاهش التهاب و بهبود علائم کمک کند.
در مواقعی که درمان‌های غیرجراحی اثربخش نباشند و علائم شدیدتر شوند، جراحی تونل کارپال به عنوان گزینه درمانی در نظر گرفته می‌شود. این جراحی با هدف کاهش فشار بر عصب مدین که به دلیل التهاب تاندون‌ها در تونل کارپال ایجاد می‌شود، صورت می‌گیرد. در این روش، پزشک با ایجاد برشی کوچک در ناحیه مچ دست، فشاری را که به عصب وارد می‌شود کاهش می‌دهد. جراحی تونل کارپال معمولاً موفقیت‌آمیز است و می‌تواند منجر به کاهش درد، بی‌حسی و ضعف دست شود.
اهداف کاردرمانی قبل و بعد از جراحی تونل کارپال
کاردرمانی در درمان سندروم تونل کارپال بر کاهش فشار بر عصب‌ها و بهبود شرایط تمرکز دارد و می‌توان از آن در دو مرحله قبل و بعد از جراحی بهره برد. در مرحله پیش از جراحی، این فرآیند شامل ارزیابی محیط کاری و نحوه انجام امور روزانه توسط بیمار است. بد نشستن یا زاویه نامناسب مچ هنگام کار، از جمله عوامل اصلی بروز این سندروم هستند. کاردرمانگر با ارائه توصیه‌هایی درباره وضعیت مناسب بدن و تراز مچ، تمرینات تقویتی و پیشگیرانه را پیشنهاد می‌دهد. درمان شامل تمریناتی مانند تقویت عضلات دست و مچ، حرکات کششی و افزایش دامنه حرکتی است که به تدریج و بدون نیاز به جراحی انجام می‌شود. زمان بهبودی برای هر بیمار متفاوت است، اما به‌طور متوسط، پس از چهار تا شش هفته می‌توان به نتایج قابل‌توجهی دست یافت. در بسیاری از موارد، این عارضه با تمرینات منظم فیزیوتراپی و کاردرمانی بهبود می یابد و بیمار نیازی به جراحی نخواهد داشت.
کاردرمانی پس از جراحی تونل کارپال نیز می‌تواند بازگشت شما به فعالیت‌های روزمره را تسهیل کند و زندگی بدون درد را برای شما فراهم آورد. این نوع درمان شامل اقدامات اصلاحی است که تفاوت‌هایی با روش‌های قبل از جراحی دارد. در این حال، رویکرد اصلی بازگشت به توانایی های اولیه بدن پیش از جراحی است. کاردرمانگر شما می‌تواند هنگام شروع درمان، فعالیت‌هایی را که ممکن است مشکل‌زا باشند، تغییر داده یا متوقف کند. درمانگر اغلب مچ‌بند را در مراحل اولیه CTS تجویز می‌کند که با ثابت نگه داشتن مچ و جلوگیری از پیچ‌خوردگی آن در خواب، می‌تواند به کاهش بی‌حسی و درد شبانه کمک کند. ممکن است درمانگر از شما بخواهد تا از حرکات تکراری دست، گرفتن اشیای سنگین یا ارتعاشی و خم کردن مچ به سمت پایین یا بیرون اجتناب کنید. به مرور زمان و با طراحی تمرین های مختلف، بیمار می تواند سلامت کامل خود را بازیابد.
تمرینات درمانی برای بهبود تونل کارپال
تمرینات ویژه کاردرمانی به حرکت آزادانه‌تر عصب مدیان و سر خوردن مناسب تاندون‌ها در تونل کارپال کمک کرده و موجب بهبود دامنه حرکتی و عملکرد دست می‌شوند. دوره پیشنهادی برای این برنامه درمانی بین ۳ تا ۴ هفته است. در صورتی که علائم مانند درد یا بی‌حسی تشدید شوند، توصیه می‌شود که با کاردرمانگر خود تماس بگیرید. اجرای صحیح تمرینات و رعایت توصیه‌های درمانی می‌تواند در کاهش علائم و پیشگیری از تشدید وضعیت موثر باشد. تمرینات موثر کاردرمانی برای درمان سندروم تونل کارپال عبارتند از:
- کشش اکستنشن مچ دست: برای این حرکت کششی، ابتدا بازوی خود را صاف کنید و مچ دست خود را به عقب خم کنید، به طوری که انگار به کسی علامت ایست می‌دهید. با دست مخالف، به آرامی فشار ملایمی به کف دست وارد کنید و آن را به سمت خود بکشید تا زمانی که کشش را در قسمت داخلی ساعد خود احساس کنید. این کشش را به مدت ۱۵ ثانیه نگه داشته و ۵ بار تکرار کنید. سپس همین حرکت را با بازوی دیگر تکرار کنید. این کشش باید به طور منظم در طول روز، به ویژه قبل از فعالیت‌های ورزشی، انجام شود و پس از بهبودی، به عنوان بخشی از گرم کردن برای فعالیت‌هایی که شامل گرفتن هستند، گنجانده شود.
- کشش خم شدن مچ دست: در این حرکت، بازوی خود را صاف کنید به طوری که کف دست شما به سمت پایین باشد و مچ دست خود را به سمت پایین خم کنید تا انگشتانتان به سمت پایین بیایند. به آرامی دست خود را به سمت بدن بکشید تا زمانی که کشش را در خارج از ساعد خود احساس کنید. کشش را برای ۱۵ ثانیه نگه دارید و ۵ بار تکرار کنید. سپس همین کشش را روی بازوی دیگر انجام دهید. مانند کشش قبلی، این حرکت باید پیش از شروع فعالیت‌های روزانه انجام شود و پس از بهبودی به عنوان بخشی از گرم کردن فعالیت‌های مرتبط با گرفتن اجسام، گنجانده شود.
- حرکت توپ: در این تمرین، از توپ‌های نرم فشاری برای تقویت عضلات مچ و انگشتان استفاده می‌شود. بیمار باید توپ را با فشار در دست نگه دارد و سپس آرام آرام آن را فشرده کند. این حرکت به کاهش فشار در ناحیه تونل کارپال کمک می‌کند.
- حرکات کششی با استفاده از بندهای مقاومتی: این تمرین برای بهبود انعطاف‌پذیری و دامنه حرکتی مفصل مچ و انگشتان مفید است. بندهای مقاومتی به بیمار کمک می‌کنند تا مقاومت بیشتری در هنگام کشش وارد کند، که باعث تقویت عضلات و کاهش فشار بر عصب مدیان می‌شود.
- تمرینات مچ دست با وزنه‌های سبک: برای تقویت عضلات دست و بازو، تمرینات با وزنه‌های سبک انجام می‌شود. این تمرینات به تقویت عضلات اطراف مچ و انگشتان کمک کرده و در نهایت فشار وارده بر عصب را کاهش می‌دهند.
کلام آخر
سندروم تونل کارپال می‌تواند زندگی روزمره را با درد و ناراحتی‌های فراوانی روبه‌رو کند. خوشبختانه، کاردرمانی به عنوان یکی از موثرترین روش‌های درمان این سندروم شناخته می‌شود که به بهبود توانایی‌های حرکتی و کاهش درد کمک می‌کند. در این مسیر، انتخاب یک مرکز توانبخشی معتبر و تخصصی اهمیت بسیاری دارد. مرکز توانبخشی سیب نت با تیمی متخصص و مجرب در زمینه کاردرمانی، روش‌های درمانی نوین و کارآمدی را برای کاهش درد و بازگرداندن قدرت عملکردی دست‌ها به بیماران ارائه می‌دهد. این مرکز با تمرکز بر نیازهای فردی هر بیمار، درمان‌های شخصی‌سازی شده‌ای را طراحی کرده و به شما این اطمینان را می‌دهد که در هر مرحله از درمان، همراه و حامی شما خواهد بود.
