آلزایمر یکی از شایع‌ترین بیماری‌های نورودژنراتیو می‌باشد که میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار داده است. این بیماری معمولاً در افراد مسن‌تر از ۶۵ سال بروز می‌کند و با علائمی مانند اختلال حافظه، کاهش توانایی‌های شناختی و مشکلات حرکتی همراه است. افت عملکرد حرکتی در بیماران آلزایمر می‌تواند خطر زمین‌خوردن و آسیب‌های جدی را افزایش دهد. فیزیوتراپی، به‌عنوان یکی از روش‌های درمانی موثر، نقش مهمی در مدیریت این مشکلات دارد. فیزیوتراپی در منزل، ضمن کاهش استرس ناشی از جابه‌جایی بیمار، می‌تواند امکان دسترسی وی به برنامه‌ای شخصی‌سازی‌شده و متناسب با نیازهایش را نیز فراهم کند. در این مقاله، به بررسی اهمیت و روش‌های اجرای فیزیوتراپی در منزل برای بیماران آلزایمر خواهیم پرداخت. آیا این روش می‌تواند زندگی بیماران را تسهیل کند؟
بیماری آلزایمر: شایع‌ترین علت زوال عقل
بیماری آلزایمر شایع‌ترین نوع زوال عقل است و حدود ۶۰ تا ۸۰ درصد از موارد دمانس پیری را شامل می‌شود. شیوع این بیماری ارتباطی نزدیک با افزایش سن دارد؛ به‌طوری‌که حدود ۱ درصد از افراد ۶۰ تا ۶۴ ساله به آن مبتلا می‌شوند، اما این رقم در افراد بالای ۸۵ تا ۹۰ سال به ۲۰ تا ۴۰ درصد می‌رسد . آلزایمر برای نخستین بار در سال ۱۹۰۷ توسط آلویس آلزایمر توصیف شد. طبق گزارشات موسسه جهانی آلزایمر در سال ۲۰۱۸، هر سه ثانیه یک مورد جدید زوال عقل در جهان ثبت می‌شود. طبق تحقیقات ۶۶ درصد از تعداد کل این آمار در کشورهای با درآمد کم یا متوسط رخ می‌دهد. عوامل متعددی در بروز آلزایمر نقش دارند. افزایش سن، سابقه خانوادگی و ژن APOE-e4 از جمله مهمترین عوامل هستند. آسیب‌های تروماتیک مغزی و مشکلات قلبی-عروقی مانند چاقی، فشار خون بالا و دیابت نیز خطر ابتلا را افزایش می‌دهند.
علاوه بر عوامل ژنتیکی و محیطی، بروز علائم بالینی تحت تاثیر عوامل اجتماعی و اقتصادی نیز قرار دارند. از مهمترین علل اجتماعی و اقتصادی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- میزان آموزش رسمی
- سطح درآمد
- وضعیت شغلی
- حمایت خانواده و شبکه اجتماعی
افرادی که پیش از تشخیص بیماری از عملکرد یا حمایت اجتماعی بالایی برخوردار باشند، معمولاً اختلالات خلقی و مغزی اولیه ناشی از آلزایمر را بهتر تحمل می‌کنند. این افراد شدت بیماری را کمتر تجربه خواهند کرد. با این حال، زمانی که این بیماران به پزشک مراجعه می‌کنند، در تصویربرداری‌های مغزی آنها تغییرات مورفولوژیکی بیشتری مشاهده می شود.
درمان های رایج
در حال حاضر، درمان‌های مختلفی برای مدیریت بیماری آلزایمر وجود دارند که به دو دسته اصلی دارویی و غیر دارویی تقسیم می‌شوند. درمان‌های دارویی شامل مهارکننده‌های کولین استراز مانند دونپزیل و گالانتامین هستند که به افزایش سطح ناقل عصبی استیل کولین در مغز کمک می‌کنند. این داروها معمولاً در مراحل اولیه و میانه بیماری تجویز می‌شوند. همچنین، آنتاگونیست‌های گیرنده مانند ممانتین می‌توانند در مراحل پیشرفته‌تر بیماری برای تنظیم عملکرد گلوتامات و کاهش علائم موثر باشند.
در کنار درمان‌های دارویی، روش‌های غیر دارویی نیز برای بهبود شرایط بیماران آلزایمری به کار می‌روند. در این میان فیزیوتراپی نقش مهمی در حفظ توانایی‌های جسمی و پیشگیری از مشکلات حرکتی ایفا می‌کند. با توجه به کاهش تدریجی توانایی‌های شناختی و حرکتی در این بیماران، فیزیوتراپی به تقویت عضلات، افزایش تعادل و بهبود وضعیت ایستایی کمک می‌کند. تمرینات مخصوص فیزیوتراپی می‌توانند مهارت‌های حرکتی بیماران را حفظ کرده و از مشکلاتی مانند ضعف عضلانی و افتادن پیشگیری کنند. علاوه بر این، فیزیوتراپیست‌ها با ارائه راهکارهایی برای تطبیق محیط زندگی بیمار با شرایطش، به بهبود کیفیت زندگی و کاهش خطرات مانند سقوط کمک می‌کنند. این مداخلات در به تاخیر انداختن پیشرفت بیماری و بهبود وضعیت جسمانی و روحی بیماران مبتلا به آلزایمر اهمیت دارد.
فیزیوتراپی: راهکاری موثر برای مقابله با چالش‌های بیماری آلزایمر
فیزیوتراپی و انجام حرکات ورزشی نقش موثری در تقویت قدرت، تعادل و در نتیجه بهبود توانایی راه رفتن بیمار ایفا می‌کنند. یک فیزیوتراپیست با دانش و تخصص خود، برنامه‌های ورزشی مناسبی را بر اساس شرایط فرد، مرحله بیماری و وضعیت روانی او طراحی می‌کند. در مراحل اولیه و میانی آلزایمر، فیزیوتراپی از طریق تمرینات تعادلی و تقویتی اختصاصی به حفظ تحرک و کاهش خطر سقوط کمک می‌کند. تمرینات تعادلی اولیه برای راه رفتن روی سطوح ناهموار می‌تواند خطر سقوط و آسیب‌های جدی ناشی از آن را کاهش دهد. همچنین، فیزیوتراپیست با آموزش استراتژی‌هایی مانند تغییر وضعیت از دراز کشیدن به نشستن یا از نشستن به ایستادن، به افراد کمک می‌کند تا بدون تجربه کردن مواردی همچون سرگیجه یا سیاهی رفتن چشم ها، بتوانند به آرامی وضعیت خود را از خوابیده به ایستاده تغییر دهند.
فیزیوتراپیست‌ها علاوه بر کمک مستقیم به بیماران، نقش مهمی در آموزش مراقبان دارند. آنها تکنیک‌های مناسب برای بلند کردن و جابه‌جایی ایمن بیمار را به مراقبان آموزش می‌دهند و استفاده درست از وسایل کمکی مانند واکر و ابزار دستیابی را توضیح می‌دهند. در مراحل پیشرفته آلزایمر، فیزیوتراپیست تلاش می‌کند تا توانایی بیماران در انجام فعالیت‌های روزانه را تا حد ممکن حفظ کند. این اقدامات، با تاکید بر استقلال نسبی بیمار، فشار روانی و جسمی وارده بر خانواده و مراقبان را کاهش می‌دهد. همچنین آگاهی‌بخشی در مورد اهمیت مداخله زودهنگام فیزیوتراپی می‌تواند نقشی کلیدی در بهبود شرایط زندگی افراد مبتلا به آلزایمر داشته باشد و از کاهش عملکردهای حرکتی و خطرات مربوطه جلوگیری کند. این ترکیب از مداخله درمانی و آموزش می‌تواند به مدیریت بیماری کمک شایانی کند.
مزایای فیزیوتراپی در منزل برای بیماران مبتلا به آلزایمر
فیزیوتراپی در منزل برای بیماران آلزایمری یک رویکرد موثر برای ارتقای وضعیت حرکتی و کاهش مشکلات جسمی ناشی از این بیماری محسوب می‌شود. آلزایمر با از بین رفتن تدریجی حافظه مترادف است. اکثر بیماران در مراحل میانی و پیشرفته این بیماری گوشه‌گیر می‌شوند؛ زیرا تنها محیط خانه برایشان آشنا است. آنها از ترس گم شدن یا مواجهه با ناشناخته‌ها، تمایلی به بیرون رفتن از خانه و حتی اتاق خود ندارند و این موضوع، انتقال آنها به مراکز درمانی را با چالش‌های جدی مواجه می‌کند. فیزیوتراپی در منزل، به دلیل تمرکز بر محیط امن و آشنا برای بیمار، نقش بسزایی در بهبود تعامل بیمار با درمانگر دارد. درمانگران در خانه می‌توانند برنامه‌های حرکتی و تمرینی را متناسب با نیازهای شخصی بیمار طراحی کنند و محیط زندگی بیمار را برای کاهش عوامل خطر ارزیابی و اصلاح نمایند. علاوه بر این، حضور یک فیزیوتراپیست در منزل استرس بیمار و خانواده را کاهش می‌دهد. این کار دسترسی به خدمات درمانی را برای بیمارانی که ممکن است با محدودیت‌های حرکتی مواجه باشند، تسهیل می‌کند.
نقش تمرینات ورزشی : ورزش های توصیه شده توسط فیزیوتراپیست‌ها
فعالیت بدنی نقشی اساسی در حفظ و تقویت سلامت جسمی و روحی دارد. در بیماران مبتلا به آلزایمر، تمرینات ورزشی می‌توانند به بهبود قدرت عضلانی، افزایش استقامت، حفظ هماهنگی میان مغز و اندام ها و ارتقای عملکرد قلب و عروق کمک کنند. در ادامه، مجموعه‌ای از تمرینات مؤثری که برای این افراد مناسب هستند، معرفی شده اند:
- تمرین پیاده‌روی از پهلو: برای انجام پیاده‌روی از پهلو، صاف بایستید، پاها را کنار هم قرار دهید و زانوها را کمی خم کنید. به صورت کنترل‌شده، ابتدا یک پا را به پهلو حرکت دهید و سپس پای دیگر را به آن نزدیک کنید. هنگام قدم زدن، مراقب باشید که باسن شما پایین نیفتد. این تمرین را به تعداد ۱۰ قدم به هر سمت اتاق تکرار کنید.
- تمرین راه رفتن متقاطع: برای انجام این تمرین، پای راست را از روی پای چپ عبور دهید و سپس پای چپ را جلو آورده و به پای راست ملحق کنید. این حرکت را به صورت متقاطع، پنج بار برای هر طرف تکرار کنید. برای حفظ تعادل، می‌توانید انگشتان دست را به آرامی روی دیوار قرار دهید. هرچه گام‌ها کوتاه‌تر باشند، تمرکز بیشتری بر بهبود تعادل ایجاد خواهد شد.
- راه رفتن پاشنه تا پنجه: برای انجام تمرین راه رفتن پاشنه تا پنجه، صاف بایستید و پاشنه پای راست را مستقیماً جلوی انگشت پای چپ روی زمین قرار دهید. سپس همین حرکت را با پاشنه پای چپ تکرار کنید. در صورت نیاز، برای حفظ تعادل، انگشتان دست را به آرامی روی دیوار قرار دهید. این تمرین را حداقل پنج قدم ادامه دهید و به تدریج، با پیشرفت در حفظ تعادل، تمرین را بدون حمایت دیوار ادامه دهید.
- استفاده از دست مخالف: برای تحریک قسمت‌های مخالف مغز و بهبود سلامت روان، از دست غیر غالب خود بیشتر استفاده کند. به‌عنوان مثال، اگر راست دست هستید، کارهایی مانند مسواک زدن دندان‌ها، شانه کردن مو، برداشتن کارد و چنگال یا گرفتن اشیاء را با دست چپ انجام دهید. این تمرینات می‌توانند منجر به تحریک نواحی خاصی از قشر مغز شوند که مسئول پردازش اطلاعات لمسی هستند و در نتیجه به انبساط سریع‌تر این بخش‌ها کمک می‌کنند.
کلام آخر
فیزیوتراپی نمی تواند روند تخریبی بیماری آلزایمر را معکوس کند، اما می تواند سرعت پیشرفت آن را کاهش دهد. در این میان، فیزیوتراپی در منزل برای بیماران مبتلا به آلزایمر نه تنها به بهبود عملکرد فیزیکی آنان کمک می‌کند، بلکه تاثیرات مثبتی نیز در کاهش مشکلات حرکتی و افزایش استقلال بیمار دارد. این روش درمانی به ویژه برای افرادی که امکان دسترسی آسان به مراکز درمانی را ندارند، یک گزینه ارزشمند به حساب می‌آید. در این میان، مجموعه سیب نت با بهره‌گیری از کارشناسان حرفه‌ای در زمینه فیزیوتراپی، ارائه خدمات تخصصی در منزل را برای بیماران آلزایمری فراهم کرده است. فیزیوتراپیست های سیب نت متخصصانی هستند که تلاش می کنند تا اطمینان حاصل کنند، بیماران تا جایی که ممکن است به زندگی فعال خود ادامه دهد. نگهداری از یک بیمار مبتلا به آلزایمر بسیار سخت است اما با حضور سیب نت، دیگر مجبور نیستید این مسیر را تنها طی کنید.