بارداری دوران مهمی است که در طی آن اندام های کلیدی جنین رشد و نمو پیدا می‌کنند. هر گونه آسیب به مغز جنین در این دوران یا اوایل نوزادی، می‌تواند سبب بروز مشکلات جدی در سلامتی و رشد کودک شود. فلج مغزی، اختلال حرکتی شایعی است که در اثر آسیب در این دوران ایجاد می شود. کودکان مبتلا به فلج مغزی در حرکت و هماهنگی میان اندام های مختلف خود دچار چالش های جدی هستند. متاسفانه، درمان مشخصی برای فلج مغزی هنوز پیدا نشده است اما برخی داروها در کنار کاردرمانی می‌توانند به بهبود شرایط کودک و رشد بهتر او کمک کنند. علاوه بر این، کاردرمانی به کودکان فلج مغزی کمک می‌کند تا توانایی‌های خود را به‌خوبی توسعه دهند و در فعالیت‌های روزمره معمول مشارکت بیشتری داشته باشند. در این مقاله، به بررسی مزایای کاردرمانی برای کودکان فلج مغزی و تمرینات مرتبط با آن خواهیم پرداخت.
اهداف کاردرمانی برای کودکان فلج مغزی
کاردرمانی یک رویکرد مراقبت بهداشتی است که به افراد کمک می‌کند تا با تمرکز بر فعالیت‌های روزمره، استقلال خود را بهبود بخشند. برخلاف فیزیوتراپی که هدف آن افزایش انعطاف‌پذیری، دامنه حرکتی و قدرت از طریق تمرینات بدنی است، کاردرمانی بیشتر بر انجام وظایف عملی و فعالیت‌های کاربردی تمرکز دارد. این روش به ویژه در آماده‌سازی افراد مبتلا به فلج مغزی برای موقعیت‌های روزمره موثر است. در جلسات کاردرمانی ممکن است از تمرینات سنتی نیز استفاده شود که البته این تمرینات تنها ابزاری برای دستیابی به هدف اصلی، یعنی افزایش مشارکت در فعالیت‌های معنادار، هستند. کاردرمانی می‌تواند به افراد مهارت‌هایی را آموزش دهد تا بتوانند:
- وظایف خودمراقبتی مانند خوردن، خوابیدن، حمام کردن، نظافت، استفاده از توالت و جابه‌جایی را انجام دهند.
- از ابزارهای تطبیقی و وسایل کمک حرکتی بهره بگیرند تا فعالیت‌هایی را که به‌طور مستقل قادر به انجام آنها نیستند، انجام دهند.
- به شیوه‌ای مؤثر با دیگران ارتباط برقرار کنند و رفتارهای اجتماعی مناسب از خود نشان دهند.
- نیازهای حسی و عاطفی خود را به‌درستی مدیریت کنند.
- در فعالیت‌ها و بازی‌های مرتبط با مدرسه و آموزش مشارکت داشته باشند.
برنامه کاردرمانی باید بر اساس نیازهای منحصر به فرد هر بیمار تنظیم شود و یک الگوی درمان ثابت برای تمام بیماران کاربرد ندارد. یک کاردرمانگر با ارزیابی نقاط قوت، ضعف‌ها و اهداف فردی مراجعین، برنامه‌ای شخصی‌سازی‌شده‌ای را طراحی می‌کند. این برنامه به بهبود استقلال عملکردی مراجعین کمک می‌کند.
مزایای کاردرمانی برای کودکان فلج مغزی
از آنجایی که فلج مغزی معمولاً به‌صورت مادرزادی یا در اوایل زندگی بروز می‌کند، کودکان اغلب در سنین پایین تحت کاردرمانی قرار می‌گیرند. مداخله زودهنگام در این دوران می‌تواند به کودک کمک کند تا مهارت‌های جدیدی را بیاموزد. این امر پیش از تثبیت الگوهای حرکتی نادرست انجام می‌شود و عملکرد حرکتی کودک را بهبود می‌بخشد. مغز کودکان به دلیل انعطاف‌پذیری عصبی بیشتر، توانایی بالاتری در یادگیری و جذب اطلاعات دارد. به همین دلیل، آنها مهارت‌های جدید را سریع‌تر از بزرگ‌ترها می‌آموزند.
کاردرمانی می‌تواند برای بزرگسالان مبتلا به فلج مغزی نیز بسیار مفید باشد. اگرچه آسیب مغزی ناشی از فلج مغزی به مرور زمان بدتر نمی‌شود، اما اثرات ثانویه مانند اسپاستیسیته و درد ممکن است افزایش یابند. به همین دلیل، با بالا رفتن سن، ممکن است با عوارض جدیدی مواجه شوید. مراجعه منظم به یک کاردرمانگر می‌تواند به شناسایی و مدیریت سریع عوارض جدید کمک کند.
فعالیت های کاردرمانی برای فلج مغزی
در کاردرمانی، افراد مبتلا به فلج مغزی از مداخلات و رویکردهای متنوعی بهره می‌برند تا توانایی‌های عملکردی خود را افزایش دهند. برخی از فعالیت‌هایی که ممکن است در یک جلسه کاردرمانی برای این افراد انجام شود عبارتند از:
- چرخاندن دستگیره در
- کنار گذاشتن اسباب‌بازی‌ها پس از بازی
- بستن سنجاق لباس روی سطوح
- نقاشی، طراحی و رنگ‌آمیزی
- قرار دادن و چرخاندن کلید برای باز کردن قفل در
- پاک کردن یک میز
- ورق زدن صفحات کتاب
- نوشتن
- منتظر ماندن برای نوبت خود در حین بازی
انجام فعالیت‌های مختلف روزمره شامل تایپ کردن روی صفحه کلید، بستن و باز کردن دکمه‌ها و زیپ‌ها نیز می‌توانند به بهبود مهارت‌های حرکتی کمک کنند. استفاده از ظروف با دسته‌های تعبیه‌شده و بازی با خمیر بازی از دیگر روش‌های موثر برای تقویت حواس کودک هستند. همچنین، تمرین یک روتین خواب شامل مسواک زدن، شستن صورت و تعویض لباس خواب برای این کودکان اهمیت زیادی دارد. حرکات با ویلچر یا سایر وسایل کمک حرکتی و استفاده از تجهیزات آزمایشی برای انتقال ایمن به داخل و خارج از حمام، روشن و خاموش کردن توالت و تنظیم ارتز نیز جزء تمرین های ضروری در کاردرمانی محسوب می‌شوند.
تمرینات کاردرمانی برای کودکان فلج مغزی
کودکان مبتلا به فلج مغزی به برنامه‌های کاردرمانی ویژه‌ای نیاز دارند که به تقویت مهارت‌های حرکتی و افزایش سطح کیفیت زندگی آنها کمک کند. این تمرینات باید بر اساس نیازهای خاص هر کودک تنظیم و به صورت فردی یا گروهی انجام شوند. در ادامه، به برخی از تمرینات موثر کاردرمانی برای این کودکان اشاره می‌کنیم:
- برای تقویت عضلات مرکزی، کودک را به حالت خوابیده به پشت قرار دهید و او را تشویق کنید تا خودش را به سمت زانوها یا دست‌هایش بکشد. همچنین، می‌توانید با کمک وسایل بازی یا پشتیبان‌ها، او را در حالت نشسته نگه‌دارید تا تعادل خود را حفظ کند. بازی با خمیر بازی می‌تواند به تقویت عضلات دست و انگشتان و همچنین بهبود مهارت‌های حرکتی ظریف کمک کند. چسباندن اشیاء کوچک به کاغذ یا تابلو نیز می‌تواند به کودک در تقویت هماهنگی چشم و دست یاری رساند.
برای تقویت تعادل، کودک را تشویق کنید تا بر روی تخته تعادل بایستد و حرکات ملایمی انجام دهد. همچنین، استفاده از سطوح نرم و سخت می‌تواند به تقویت حس تعادل کودک کمک کند. فعالیت‌های پرش و دویدن نیز به تقویت عضلات بزرگ و بهبود هماهنگی حرکتی کودک کمک می‌کند. بازی‌های ساده مانند توپ بازی یا دویدن به دنبال یکدیگر نیز می‌توانند به تقویت توانایی‌های حرکتی او کمک کنند. علاوه بر این، تمرینات تنفسی عمیق و حرکات ملایم یوگا برای آرامش و افزایش انعطاف‌پذیری کودک بسیار موثر هستند. در نهایت، آموزش مهارت‌های خودمراقبتی و تشویق کودک به شرکت در بازی‌های گروهی می‌تواند به افزایش تعامل اجتماعی و اعتماد به نفس او کمک کند.
مبتلایان به چه میزان ورزش نیاز دارند؟
کودکان مبتلا به فلج مغزی باید حداقل ۶۰ دقیقه فعالیت بدنی در پنج روز هفته داشته باشند. این زمان ممکن است زیاد به نظر برسد، اما فعالیت‌های ورزشی می‌توانند به اندازه‌ی تمرینات حرکتی مفید باشند. همچنین این تمرین‌ها نباید خیلی خسته‌کننده باشند و شوق کودک از ادامه آنها را از بین ببرند. برای دریافت توصیه‌های ورزشی، متناسب با شرایط خاص فرزندتان، مشاوره با فیزیوتراپیست یا کاردرمانگر ضروری است. این کار به شما کمک می‌کند تا مطمئن شوید که هدف‌های درست و مناسبی برای فرزندتان تعیین کرده‌اید تا توانایی‌های او را به بهترین شکل افزایش دهد. هر مورد فلج مغزی منحصر به فرد است و هر کودک اهداف خاصی برای بهبودی دارد. بنابراین، تنها داشتن یک برنامه ورزشی فردی به نیازهای ویژه کودک شما پاسخ می‌دهد.
چند پیشنهاد جذاب ورزشی برای کودکان فلج مغزی
رقصیدن یک روش عالی برای تمرین حرکات همزمان چند قسمت از بدن است و کودکان به آهنگ‌های شاد علاقه‌مند هستند. بازی استپ رقص با قوانین ساده‌اش، یعنی رقصیدن در هنگام پخش موسیقی و ایستادن هنگام توقف، می‌تواند سرگرم‌کننده باشد و کودک را درگیر نگه دارد. بازی دستکش‌ها نیز که ترکیبی از دست‌درمانی و موسیقی است، انتخاب جذابی خواهد بود. این بازی به افزایش مهارت‌های حرکتی ظریف کودکان کمک می‌کند. در حین بازی، کودکان به‌طور ناخودآگاه تکرارهای مفیدی انجام می‌دهند. بادکنک بازی نیز با هدف جلوگیری از افتادن بادکنک به زمین، حرکات کودکان را تقویت می‌کند. شنا در استخر فرصتی عالی برای تقویت عضلات و تمرین راه رفتن است. این فعالیت فشار کمتری بر مفاصل وارد می‌کند. همچنین، آب به بهبود عملکرد حرکتی کودک کمک می‌کند.
دوچرخه‌سواری نیز روش موثری برای کودکان مبتلا به فلج مغزی است که به آنها در افزایش قدرت پاها و تقویت فعالیت قلبی عروقی کمک می‌کند. استفاده از چرخ‌های آموزشی یا سه‌چرخه به حفظ تعادل کودک و جلوگیری از افتادن او کمک می‌کند. پدال‌ها که معمولاً فقط در یک جهت حرکت می‌کنند، به هدایت حرکات کودک یاری می‌رسانند. همچنین، پدال‌های دارای بند از سر خوردن پای کودک جلوگیری کرده و احساس امنیت بیشتری را برای او فراهم می‌آورند. این فعالیت نه‌تنها به تقویت عضلات کمک می‌کند، بلکه شادی و انگیزه را نیز به همراه دارد.
کلام آخر
در نهایت، کاردرمانی برای کودکان مبتلا به فلج مغزی یک روش موثر و تخصصی است که می‌تواند به بهبود توانایی‌های حرکتی و اجتماعی آنها کمک کند. این نوع درمان نه تنها به کودکان اجازه می‌دهد تا مهارت‌های پایه‌ای خود را تقویت کنند، بلکه اعتماد به نفس آنها را نیز افزایش می‌دهد. با استفاده از تمرینات مناسب، کودکان می‌توانند در فعالیت‌های روزمره مانند نشستن، ایستادن و حرکت کردن پیشرفت کنند. مجموعه توانبخشی سیب نت با بهره‌گیری از متخصصان کاردرمانی و ارائه تمرینات هدفمند، به کودکان فلج مغزی کمک می‌کند تا به توانایی‌های جدیدی دست یابند. شما می توانید در کنار خدمات سیب نت، تمرین های شخصی سازی شده کاردرمانی را حتی در محیط امن خانه، یعنی جایی که کودک بیشترین احساس امنیت را دارد، زیر نظر متخصصان اجرا کنید. این رویکرد نه تنها به بهبود شرایط فیزیکی این کودکان کمک می‌کند، بلکه کیفیت زندگی خانواده‌های آنها را نیز ارتقا می‌دهد. نگهداری از یک کودک فلج مغزی دشوار است اما در کنار سیب نت، در این راه تنها نیستید!
