آیا تاکنون متوجه شده اید که ذهن کودک شما هنگام انجام تکالیف یا بازی های ساده، بدون کنترل از موضوعی به موضوع دیگر می پرد؟ اختلال کم توجهی یا ADHD یکی از شایع ترین اختلالات عصبی-رشدی در دوران کودکی است که می تواند تمرکز، رفتار و احساسات کودک را به طور چشمگیری تحت تأثیر قرار دهد. این شرایط می تواند در انجام فعالیت های روزمره کودک اختلال ایجاد کند و باعث بروز مشکلاتی در مدرسه و روابط اجتماعی شود. کاردرمانی کودکان با بهره گیری از تمرین های هدفمند و روش های تخصصی، به آنها کمک می کند تا توانایی تنظیم توجه خود را بهبود بخشیده، رفتارهای تکانشی را کاهش دهند و اضطراب های مرتبط با این اختلال را مدیریت کنند.
به چه کودکی کم توجه گفته می شود؟
انجمن روان شناسان آمریکا معتقد است برای آنکه کودکی را دچار اختلال بی توجهی بدانیم، باید دست کم شش نشانه از رفتارهای مربوط به بی توجهی را از خود نشان دهد. این نشانه ها باید پیش از ۱۲ سالگی ظاهر شوند و در موقعیت های مختلف مثل خانه و مدرسه دیده شوند. همچنین این رفتارها باید به حدی باشند که زندگی تحصیلی یا اجتماعی کودک را دچار مشکل کنند. کودکانی که کم توجهی دارند معمولاً در انجام کارهایی که نیاز به تمرکز طولانی دارد، مثل تکالیف درسی، مشکل دارند. آن ها ممکن است نتوانند وسایلشان را مرتب نگه دارند، دستورالعمل ها را به درستی انجام دهند یا فعالیت ها را تا پایان دنبال کنند. اگر این رفتارها شدید و ماندگار باشند، بهتر است والدین با یک روان شناس کودک مشورت کنند تا ارزیابی دقیق صورت گیرد و در صورت نیاز درمان آغاز گردد.
کم توجهی در کودکان به معنای ناتوانی در تمرکز کردن، گوش دادن یا به پایان رساندن کارهاست، به ویژه وقتی این رفتارها نسبت به سن کودک غیرطبیعی یا بیش از حد باشند. کودکانی که دچار کم توجهی هستند، معمولاً به راحتی حواسشان پرت می شود، کارهایشان را ناتمام می گذارند، وسایل خود را گم می کنند و به جزئیات دقت نمی کنند. این مشکل ممکن است در خانه، مدرسه یا هنگام بازی دیده شود. روان شناسان می گویند اگر این علائم بیشتر از شش ماه ادامه پیدا کنند و روی زندگی روزمره کودک تاثیر منفی بگذارند، ممکن است نشانه ای از یک اختلال باشد. کم توجهی می تواند باعث شود کودک در مدرسه نمرات ضعیفی بگیرد یا نتواند با دیگران خوب ارتباط برقرار کند.
علل بروز اختلال ADHD چیست؟
اختلال کم توجهی و بیش فعالی (ADHD) یکی از شایع ترین مشکلات رفتاری در کودکان است که دلایل مختلفی می تواند داشته باشد. مهم ترین علت این اختلال، زمینه های ژنتیکی است؛ یعنی اگر یکی از اعضای خانواده به این مشکل دچار باشد، احتمال انتقال آن به کودک بیشتر می شود. همچنین بررسی های تصویربرداری از مغز نشان داده اند که در کودکان دارای ADHD بخش هایی از مغز که مربوط به تمرکز، کنترل رفتار و برنامه ریزی هستند، کمی متفاوت عمل می کنند. اختلال در عملکرد انتقال دهنده هایی مثل دوپامین هم نقش مهمی در بروز این مشکل دارد.
علاوه بر عوامل ژنتیکی و مغزی، عوامل محیطی نیز می توانند در بروز این اختلال مؤثر باشند. برای مثال، قرار گرفتن مادر در معرض دود سیگار یا الکل در دوران بارداری، زایمان زودرس، وزن کم نوزاد هنگام تولد و آلودگی های محیطی مانند سرب از جمله عواملی هستند که احتمال بروز ADHD را افزایش می دهند. همچنین، محیط خانوادگی پرتنش یا نبود روابط حمایتی مناسب می توانند نشانه های این اختلال را تشدید کنند.
کاردرمانی کودکان کم توجه به عنوان یک روش درمان موثر و غیر تهاجمی
کاردرمانی کودکان یکی از مؤثرترین روش های غیر دارویی برای افرادی است که با اختلال کم توجهی دست وپنجه نرم می کنند. این رویکرد بر پایه تمرین های عملی، بازی های هدفمند و آموزش های مرحله ای طراحی می شود تا کودک بتواند تمرکز و رفتارش را در محیط زندگی واقعی مانند خانه و مدرسه بهبود بخشد. در کاردرمانی کودکان کم توجه، تمرکز بر توسعه مهارت هایی است که عملکرد شناختی و رفتاری کودک را ارتقاء می دهند. از جمله این تمرینات می توان به بازی هایی اشاره کرد که توجه پایدار را تقویت کرده، مهارت های حرکتی ظریف مانند نوشتن را بهبود می دهند و نظم ذهنی ایجاد می کنند. این تمرین ها با مشارکت فعال کودک و نظارت کاردرمانگر انجام می شوند. انجام این تمرین ها سبب می شود تا کودک به صورت طبیعی و بدون استفاده از دارو، توانایی کنترل توجه و رفتار خود را بیاموزد.
در کاردرمانی کودکان کم توجه، بخش مهمی از درمان به آموزش راهبردهای خودتنظیمی اختصاص دارد. به بیان دیگر، در این رویکرد درمانی، کودک یاد می گیرد چگونه هیجانات خود را کنترل کرده و با تمرکز بیشتری به فعالیت ها بپردازد. تکنیک هایی مانند تمرین تنفس عمیق، استفاده از جدول های تصویری، برنامه ریزی فعالیت ها و ایجاد وقفه های آگاهانه در جریان کار از ابزارهای کاربردی این حوزه هستند. فرآیند کاردرمانی این اختلال نه تنها کودک را هدف قرار می دهد، بلکه والدین و آموزگاران را نیز درگیر فرآیند درمان می کند. با آموزش به والدین درباره تنظیم محیط خانه و هماهنگی با معلمان مدرسه، روند توجه و تمرکز کودک در تمام ابعاد زندگی اش تقویت می شود.
تمرین های کاردرمانی کودکان کم توجه
تمرین های کاردرمانی کودکان کم توجه باید متناسب با سن، توانایی ها و علایق کودک انتخاب شوند و بهتر است با راهنمایی کاردرمانگر اجرا گردند. این تمرین ها باید کوتاه، متنوع و بازی محور باشند. تشویق مداوم، استراحت های منظم و نظارت کاردرمانگر برای اثربخشی بیشتر ضروری اند. ما در ادامه، مهم ترین فعالیت هایی که در این حوزه صورت می گیرند را مرور خواهیم کرد.
- بازی چه چیزی تغییر کرده است؟ با هدف تقویت حافظه دیداری از طریق تشخیص اشیای حذف شده.
- رنگ آمیزی با الگو با هدف افزایش تمرکز با پیروی از دستورالعمل های رنگ آمیزی هدفمند.
- پازل و جورچین با هدف بهبود دقت و تحمل ذهنی.
- ردیابی خطوط با مداد یا انگشت با هدف تمرکز دیداری و هماهنگی چشم و دست.
- بازی های نوبتی و حافظه (مانند بازی کارت حافظه) با هدف تمرین توجه انتخابی.
- نخ کردن مهره ها با هدف تقویت عضلات ظریف دست و توجه.
- بازی با خمیر یا ماسه حرارتی با هدف تحریک حسی و تمرکز.
- برش با قیچی روی الگو با هدف دقت حرکتی و هماهنگی دو دست.
- کپی اشکال هندسی با هدف ارتقای هماهنگی چشم و دست.
- پریدن روی یک پا یا لی لی با هدف بهبود تعادل و توجه هم زمان.
- حرکت در مسیرهای تعیین شده با هدف کنترل حرکتی و برنامه ریزی حرکات.
- حرکات یوگا کودکانه با هدف تقویت آرامش، تعادل و توجه.
- تمرین با توپ جیم بال با هدف هماهنگی تنه و حرکات دوطرفه.
- پیدا کردن اشیا در تصاویر شلوغ با هدف تمرکز دیداری.
- انجام دستورهای چندمرحله ای با هدف تقویت توجه شنیداری و پردازش متوالی.
- اپلیکیشن های تمرکزی (با زمان کنترل شده) با هدف مکمل دیجیتال تمرین ها.
کاردرمانی کودکان کم توجه در منزل
کاردرمانی کودکان کم توجه یکی از روش های مؤثر درمان است. این رویکرد، به ویژه زمانی که در قالب کاردرمانی در منزل اجرا شود، می تواند به کودک در بستر آشنا و کم تنش خانه کمک کند تا در انجام فعالیت های روزانه، بازی ها و تکالیف مدرسه تمرکز بیشتری داشته باشد. در این رویکرد، کاردرمانگر با ارزیابی توانایی های شناختی، رفتاری و حرکتی کودک، برنامه ای شخصی سازی شده طراحی می کند.
مزیت کاردرمانی در منزل برای این گروه از کودکان در این است که درمانگر این فرصت را دارد تا با بررسی شرایط و محیط زندگی کودک، رویکردی کاربردی را ارائه دهد. اگر وسیله ای یا عادتی در خانه وجود دارد که می تواند به بهبود کودک کمک کند، در روند درمان مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین درمانگر می تواند در محل زندگی کودک، محیطی بدون حواس پرتی و حاوی محرک های مثبت را طراحی کند تا کودک بتواند فعالیت های بلند مدت مانند انجام تکالیف مدرسه خود را به راحتی انجام دهد. این هماهنگی به معنای تداوم درمان است و می تواند اثرات بسیار مثبتی را در کوتاه مدت به همراه داشته باشد.
در کاردرمانی در منزل، رعایت چند نکته کلیدی از سوی کاردرمانگران ضروری است:
- باید از والدین به عنوان همکار فعال در فرآیند درمان استفاده کرد و آموزش های لازم را به آن ها ارائه داد.
- انتخاب تمرین ها باید متناسب با سطح رشد کودک و قابل اجرا در خانه باشد.
- برای هر جلسه هدف مشخصی تعیین شده و پیشرفت کودک به طور مستمر پایش شود. کاردرمانگر باید فضای بازی را ساختارمند طراحی کرده و در حین تمرین از تشویق های کلامی و سیستم پاداش استفاده کند تا انگیزه کودک حفظ شود.
- توجه به زمان بندی تمرین ها، استراحت های کوتاه بین فعالیت ها و تنوع در نوع بازی ها به تمرکز و مشارکت کودک کمک می کند.
کلام آخر
اختلال کم توجهی در کودکان، چالشی پنهان است که به سادگی با کمک کاردرمانی کودکان، می توان آن را مدیریت کرد. سیب نت، مجموعه ای تخصصی در زمینه ارائه انواع خدمات کاردرمانی در منزل است. این مجموعه تیمی از نیروهای حاذق را تربیت کرده است و کارگروهی را نیز به کاردرمانی کودکان با اختلالات و عارضه های مختلف، از جمله کم توجهی اختصاص داده است. شما می توانید تنها با یک تماس از طریق شماره ۰۹۹۱۸۴۵۱۰۲۵، ضمن دریافت مشاوره رایگان، گامی مثبت در درمان کودک خود بردارید. تربیت کودکانی توانمند برای فردا، نیازمند تصمیم های درست امروز است؛ در این مسیر، سیب نت همراه مطمئن خانواده ها است.
