تشنج

تشنج یک انفجار ناگهانی و کنترل نشده از فعالیت الکتریکی در مغز است که باعث تغییر در رفتار، حرکات، احساسات و سطوح هوشیاری می‌شود. داشتن دو یا چند تشنج به فاصله حداقل ۲۴ ساعت که علت مشخصی نداشته باشد، صرع محسوب می‌شود.

فهرست مطالب

تشنج

انواع مختلفی از تشنج وجود دارد و علائم و شدت آنها متفاوت است. انواع تشنج بسته به جایی که در مغز شروع می‌شود و تا چه حد گسترش می‌یابد متفاوت است. بیشتر تشنج ها از ۳۰ ثانیه تا دو دقیقه طول می‌کشد. تشنجی که بیش از پنج دقیقه طول بکشد یک اورژانس پزشکی است.

تشنج می‌تواند پس از سکته مغزی یا ضربه به سر رخ دهد. همچنین ممکن است ناشی از عفونتی مانند مننژیت یا بیماری دیگری باشد.

اکثر تشنج‌ها را می‌توان با دارو کنترل کرد. با این حال، مدیریت تشنج می‌تواند بر زندگی روزمره شما تأثیر بگذارد. شما می‌توانید با پزشک خود برای ایجاد تعادل بین کنترل تشنج و عوارض جانبی دارو صحبت کنید.

علائم تشنج

علائم بر اساس نوع تشنج متفاوت است. آنها همچنین می‌توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند. علائم تشنج ممکن است شامل موارد زیر باشد:

  • سردرگمی موقت
  • خیره شدن به یک نقطه
  • حرکات تند و سریع بازوها و پاها که قابل کنترل نیست.
  • از دست دادن هوشیاری یا آگاهی
  • تغییرات شناختی یا عاطفی: ممکن است شامل ترس، اضطراب یا احساسی باشند که قبلاً در این لحظه زندگی کرده‌اید که به عنوان دژاوو شناخته می‌شود.

متخصصان مراقبت‌های بهداشتی معمولاً تشنج‌ها را به عنوان کانونی یا عمومی طبقه بندی می‌کنند، این طبقه بندی براساس نحوه و مکان شروع فعالیت مغزی است.

تشنج کانونی(Focal sizure)

تشنج کانونی ناشی از فعالیت الکتریکی در یک ناحیه از مغز است. این نوع تشنج می‌تواند با یا بدون از دست دادن هوشیاری رخ دهد:

  • تشنج کانونی با اختلال در آگاهی: این نوع تشنج شامل تغییر یا از دست دادن هوشیاری است به طوریکه احساس می‌کنید در خواب هستید. افرادی که این نوع تشنج‌ها را دارند ممکن است بیدار به نظر برسند اما به فضا خیره شده و به محیط خود واکنش نشان نمی‌دهند. آنها ممکن است حرکات تکراری مانند مالش دست، حرکات دهان، تکرار برخی کلمات یا راه رفتن در دایره انجام دهند. آنها ممکن است تشنج را به یاد نیاورند یا حتی ندانند که این تشنج رخ داده است.
  • تشنج کانونی بدون اختلال در آگاهی: این نوع تشنج احساسات(emotion) را تحت تاثیر قرار می‌دهد همچنین ممکن است باعث تغییر در درک حواس و پیرامون شود مانند تغییر در درک بو، مزه یا صدا. اما باعث از دست دادن هوشیاری نمی‌شود.

در طول این نوع تشنج‌ها، افراد ممکن است ناگهان احساس خشم، شادی یا غمگینی کنند. برخی افراد حالت تهوع یا احساسات غیرعادی دارند که توصیف آنها سخت است، همچنین ممکن است منجر به مشکل در صحبت کردن و تکان دادن غیرارادی قسمتی از بدن مانند بازو یا پا شود و یا علائم حسی ناگهانی مانند سوزن سوزن شدن، سرگیجه و دیدن نورهای چشمک زن ایجاد کنند.

علائم تشنج کانونی ممکن است با بعضی از بیماری‌های مغز یا سیستم عصبی اشتباه گرفته شوند مانند میگرن، نارکولپسی یا بیماری‌های روانی.

تشنج عمومی

تشنج‌هایی که از زمان شروع تمام نواحی مغز را درگیر می‌کند، تشنج عمومی نامیده می‌شود. انواع مختلف تشنج عمومی عبارتند از:

  • تشنج پنهان(absence sizure): تشنج پتی مال نیز شناخته می‌شود، اغلب در کودکان رخ می‌دهد. این تشنج معمولاً باعث می‌شود که فرد به فضا خیره شود یا حرکات ظریف بدن مانند پلک زدن چشم یا لب زدن را انجام دهد، و بین ۵ تا ۱۰ ثانیه طول می‌کشد. این تشنج ممکن است تا صدها بار در روز به صورت خوشه‌ای رخ دهد و می‌تواند باعث از دست دادن به صورت کوتاه مدت شود.
  • تشنج تونیک: باعث سفت شدن عضلات می‌شود. این نوع تشنج معمولاً عضلات پشت، بازوها و پاها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. افرادی که این تشنج را تجربه می‌کنند ممکن است هوشیاری خود را از دست بدهند و روی زمین بیفتند.
  • تشنج آتونیک: به عنوان تشنج قطره‌ای نیز شناخته می‌شود، باعث از دست دادن کنترل عضلات می‌شود. افرادی که دچار این نوع تشنج می‌شوند ممکن است ناگهان به پایین بیفتند و زمین بخورند و یا به صورت ناگهانی کنترل گردن خود را از دست بدهند.
  • تشنج کلونیک: با حرکات مکرر عضلانی همراه است. این نوع تشنج معمولاً گردن، صورت و بازوها را در دو طرف بدن درگیر می‌کنند.
  • تشنج میوکلونیک: تشنج‌ میوکلونیک معمولاً به صورت تکان‌های ناگهانی در دست‌ها و پاها ظاهر می‌شوند.
  • تشنج تونیک-کلونیک: قبلاً به عنوان تشنج گراند مال شناخته می‌شد، دراماتیک‌ترین نوع تشنج صرع هستند. آنها می‌توانند باعث از دست دادن ناگهانی هوشیاری، سفت شدن بدن و لرزش شوند. گاهی اوقات باعث می‌شوند افراد کنترل مثانه خود را از دست بدهند یا زبان خود را گاز بگیرند. ممکن است چند دقیقه طول بکشد. تشنج‌های تونیک-کلونیک نیز ممکن است به صورت تشنج‌های کانونی شروع شوند که سپس بیشتر یا تمام مغز را درگیر می‌کنند.

مراحل تشنج

تشنج یک مرحله شروع، مرحله میانی و مرحله پایانی دارد.

پرودروم: این اولین هشداری است که ممکن است تشنج رخ دهد، اما بخشی از خود تشنج نیست. آنها همچنین ممکن است تغییراتی در رفتار داشته باشند، ممکن است چند ساعت یا حتی چند روز قبل از تشنج اتفاق بیفتد.

مرحله پیشروی ممکن است شامل یک هاله باشد. هاله اولین علامت تشنج است. علائم در طول هاله ممکن است شامل احساس آشنا بودن فرد یا مکان، معروف به دژاوو باشد. یا ممکن است افراد به سادگی احساس عجیبی کنند، ترس یا وحشت داشته باشند یا حتی احساسات خوشایندی داشته باشند. علائم همچنین ممکن است شامل بوها، صداها، مزه ها، تاری دید یا افکار تند باشد. این پرودروم ممکن است شامل سردرد، بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن، حالت تهوع یا سرگیجه باشد.

بسیاری از افراد مبتلا به تشنج به عنوان بخشی از تجربه خود دارای یک پرودروم یا هاله هستند، اما برخی از افراد اینطور نیستند.
ایکتال: قسمت میانی تشنج را فاز کتال می نامند. فاز کتال از اولین علامت تا پایان تشنج را در بر می گیرد. علائم مرحله ایکتال به نوع تشنج بستگی دارد.

Postictal. این دوره پس از تشنج در دوران نقاهت است. مرحله postictal می تواند چند دقیقه یا چند ساعت طول بکشد. برخی از افراد به سرعت بهبود می یابند در حالی که برخی دیگر ساعت ها طول می کشد. طول مرحله پستکتال بستگی به نوع تشنج و قسمتی از مغز دارد که تحت تاثیر قرار گرفته است.

در این مرحله، افراد ممکن است دیر پاسخ دهند، با حافظه مشکل داشته باشند و در صحبت کردن یا نوشتن مشکل داشته باشند. آنها ممکن است احساس خواب آلودگی، گیجی، سرگیجه، غمگینی، ترس، مضطرب یا ناامیدی کنند. همچنین ممکن است حالت تهوع، سردرد، ضعف، احساس تشنگی یا از دست دادن کنترل مثانه داشته باشند.

علل تشنج

سلول‌های عصبی در مغز که به عنوان نورون شناخته می‌شوند، تکانه های الکتریکی را ایجاد، ارسال و دریافت می کنند. این اجازه می دهد تا سلول ها ارتباط برقرار کنند. هر چیزی که مسیرهای ارتباطی را مختل کند می تواند منجر به تشنج شود. برخی از انواع تشنج ممکن است ناشی از تغییرات ژنتیکی باشد.

شایع ترین علت تشنج، صرع است. اما هر فردی که تشنج دارد صرع ندارد. گاهی اوقات تشنج ممکن است به دلایل زیر ایجاد یا تحریک شود:

  • یک تب بالا هنگامی که این اتفاق می افتد، تشنج به عنوان تشنج تب شناخته می شود.
  • عفونت مغز. این ممکن است شامل مننژیت یا آنسفالیت باشد.
  • بیماری عمومی شدید، از جمله عفونت شدید COVID-19.
  • کمبود خواب.
  • سدیم خون پایین. این می تواند با داروهایی که باعث ادرار شما می شوند اتفاق بیفتد.
  • داروهای خاصی که درد، افسردگی را درمان می‌کنند یا به افراد کمک می‌کنند سیگار را ترک کنند. آنها می توانند تشنج را آسان تر کنند.
  • یک آسیب مغزی جدید و فعال، مانند ضربه به سر. می تواند باعث خونریزی در ناحیه ای از مغز یا سکته مغزی جدید شود.
  • استفاده از مواد مخدر قانونی یا غیرقانونی که ممکن است در خیابان ها فروخته شود، مانند آمفتامین یا کوکائین.
  • سوء استفاده از الکل، از جمله در زمان ترک یا مسمومیت شدید.

عوارض تشنج

گاهی اوقات منجر به عوارضی می‌شود که برای شما یا دیگران خطرناک است. این عوارض عبارتند از:

  • افتادن. اگر در حین تشنج زمین بخورید، ممکن است سر آسیب ببیند یا باعث شکستگی در بدن شما شود.
  • غرق شدن. اگر هنگام شنا یا حمام کردن دچار تشنج شوید، در معرض خطر غرق شدن هستید.
  • تصادفات اتومبیل. از دست دادن هوشیاری یا ناتوانی در کنترل وسیله نقلیه می‌تواند خطرناک باشد.
    عوارض بارداری. در دوران بارداری برای مادران باردار و نوزادان آنها خطراتی را به همراه دارد. اگر صرع دارید و قصد بارداری دارید، با متخصص مراقبت‌های بهداشتی خود کار کنید. پزشک شما می‌تواند داروهای شما را تنظیم کند و در صورت نیاز بارداری شما را کنترل کند.
  • مسائل مربوط به سلامت روان. بیشتر در معرض افسردگی، اضطراب یا سایر مشکلات سلامت عاطفی هستند. مقابله با شرایط و عوارض داروهای ضد تشنج می‌تواند باعث بروز این مشکلات شود.

درمان‌ها

تشنج‌ها ممکن است به دلایل مختلفی از جمله اختلالات نورولوژیک، اختلالات متابولیکی، تروماهای مغزی، عفونت‌ها و داروها رخ دهند. بنابراین، درمان تشنج‌ها بستگی به علت و شدت آنها دارد. در ادامه، چندین روش معمول برای درمان تشنج‌ها ذکر شده است:

۱. داروها: برخی از داروها، مانند داروهای ضد تشنج، می‌توانند کنترل تشنج‌ها را بهبود بخشیده و فعالیت نورون‌های مغز را تنظیم کنند.

۲. کنترل عوامل محرک: مصرف مواد مخدر، مصرف الکل، خواب کم و استرس می‌توانند عواملی باشند که تشنج‌ها را تحریک کنند. کنترل این عوامل می‌تواند کمک کننده باشد.

۳. جراحی: در برخی موارد شدید، جراحی می‌تواند یک گزینه درمانی باشد، به ویژه در مواردی که تشنج‌ها به داروها پاسخ نمی‌دهند و یا علت آنها از ضایعه‌های ساختاری مغزی ناشی می‌شود.

۴. رژیم غذایی خاص: برخی از افراد با تشنج‌های متعدد ممکن است از رژیم‌های غذایی خاصی مانند رژیم کتوژنیک استفاده کنند که می‌تواند کمک کننده باشد.

۵. درمان‌های مکمل: مانند تکنیک‌های رهایی از استرس، ماساژ و طب سوزنی نیز برخی اوقات می‌توانند به تسکین تشنج‌ها کمک کنند، اما باید با پزشک مشورت شوند.

در هر صورت، درمان تشنج‌ها نیازمند تشخیص و مدیریت توسط یک پزشک متخصص در این زمینه است.

منابع

می‌خواهید بهترین خدمات توانبخشی را دریافت کنید؟

آیا به دنبال بهبودی در کیفیت زندگی خود هستید؟ با ما، بهترین خدمات توانبخشی را تجربه کنید. تیم ما از متخصصین و درمانگران مجرب با همراهی شما، به سرعت به هدفتان نزدیک خواهند شد. از امروز با ما همراه باشید و زندگی را با انرژی و امید پر کنید!