کاردرمانی در افراد مبتلا به آلزایمر و زوال عقل

کاردرمانی در مدیریت علائم بیماری‌های عصبی شناخته شده و چالش برانگیز قرن، یعنی آلزایمر و زوال عقل نقشی اساسی را ایفا می‌کند. این دو بیماری با کاهش تدریجی حافظه و توانایی‌های شناختی همراه هستند. بیماران مبتلا به زوال عقل و آلزایمر نه‌تنها در عملکردهای شناختی و زبانی دچار مشکل هستند، بلکه فعالیت‌های روزمره و استقلال شخصی آن‌ها نیز تحت تاثیر این بیماری قرار دارد. براساس گزارش‌ها در سال ۲۰۱۵ میلادی، حدود ۴۶.۸ میلیون نفر در جهان به زوال عقل دچار بوده‌اند و هزینه‌های مراقبت از این بیماران حدود ۸۱۸ میلیارد دلار برآورد شده بود. پیش بینی می شود این ارقام تا سال ۲۰۳۰ افزایش چشمگیری داشته باشند. کاردرمانی با هدف تقویت توانایی‌های حرکتی و شناختی این بیماران، می‌تواند به ارتقای استقلال آنها در انجام فعالیت‌های روزمره‌شان کمک کند. در این مقاله ما به بررسی نقش کاردرمانی در کمک به افراد مبتلا به آلزایمر و زوال عقل خواهیم پرداخت.

بیماری زوال عقل چیست؟ علل و عوامل

بیماری زوال عقل، که به عنوان دمانس نیز شناخته می‌شود، نتیجه‌ی تغییرات و آسیب‌های مغزی است که بر توانایی‌های شناختی، حافظه و رفتار تاثیر می‌گذارند. علل اصلی بروز بیماری زوال عقل شامل موارد زیر است:

• بیماری‌های عروقی و افزایش سن: مشکلات عروقی مانند سکته مغزی یا کاهش جریان خون رسانی به مغز می‌توانند باعث بروز زوال عقل شوند. این نوع زوال عقل به نام زوال عقل عروقی شناخته می‌شود. همچنین با افزایش سن، خطر ابتلا به زوال عقل افزایش می‌یابد.
• آسیب‌های مغزی و بیماری های دیگر: آسیب‌های ناشی از ضربه به سر یا جراحت‌های مغزی می‌توانند منجر به زوال عقل شوند. برخی بیماری‌ها مانند پارکینسون و هانتینگتون نیز می‌توانند به شکل گیری یا تشدید این بیماری منجر شوند. همچنین کم‌تحرکی، تغذیه نامناسب و عدم خواب کافی می‌توانند خطر ابتلا به زوال عقل را افزایش دهند.در این بین بیماری هایی مانند، افسردگی و استرس مزمن نیز می توانند زمینه لازم برای بروز بیماری زوال عقل را فراهم کنند.

بیماری آلزایمر چیست ؟ علل و عوامل

بیماری آلزایمر یک اختلال پیشرونده مغزی است که باعث از بین رفتن تدریجی حافظه، تفکر و توانایی انجام کارهای روزمره می‌شود. علائم این بیماری به آرامی پیشرفت می‌کنند و به مرور زمان شدیدتر می‌شوند. بیماری آلزایمر ابتدا بخش‌های مربوط به یادگیری در مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علائم اولیه اغلب شامل تغییر در مهارت‌های حافظه، تفکر و استدلال است. با پیشرفت بیماری، علائم شامل سردرگمی، تغییر رفتار و طغیان های  روزانه و دیگر نشانه ها می‌شوند. آلزایمر نوع خاصی از زوال عقل است که به دلیل تخریب مغز به شکلی متمایز، به‌طور جداگانه شناسایی و درمان می‌شود. علت بروز این بیماری به‌طور کامل مشخص نیست، اما تعدادی از عوامل ژنتیکی، بیوشیمیایی و محیطی به عنوان عوامل موثر در ایجاد و پیشرفت آن شناسایی شده‌اند:

• عوامل ژنتیکی: برخی از ژن‌ها با افزایش خطر ابتلا به آلزایمر مرتبط هستند. ژن APOE4 یکی از مهم‌ترین این ژن‌هاست که وجود آن خطر ابتلا به این بیماری را به‌طور قابل توجهی افزایش می‌دهد. همچنین، جهش‌های ژنتیکی نادر در ژن‌های APP، PSEN1 و PSEN2 می‌توانند به آلزایمر منجر شوند.
• عوامل بیوشیمیایی: تجمع پروتئین‌های خاصی در مغز، مانند بتا-آمیلوئید و پروتئین تاو، نقش کلیدی در بروز این بیماری دارند. تجمع بتا-آمیلوئید منجر به تشکیل پلاک‌های آمیلوئیدی می‌شود که ارتباطات بین نورون‌ها را مختل کرده و به مرگ سلول‌های عصبی منجر می‌شود. همچنین، تغییرات در پروتئین تاو باعث ایجاد گره‌های عصبی می‌شود که بر عملکرد نورون‌ها تاثیر منفی می‌گذارند.
• عوامل محیطی: قرارگیری در معرض مواد سمی، مانند آلودگی هوا و فلزات سنگین، می‌تواند به پیشرفت آلزایمر کمک کند. همچنین، کمبود فعالیت بدنی و رژیم غذایی نامناسب نیز می‌توانند از عوامل خطر محسوب شوند.

از دیگر عوامل موثر در بیماری آلزایمر می توان به عوامل التهابی، اختلالات متابولیکی مانند دیابت و چاقی، عوامل روانی مانند تنهایی و افسردگی  اشاره کرد. لازم به ذکر است که سن یکی از بزرگ‌ترین عوامل خطر برای آلزایمر است. با افزایش سن، احتمال ابتلا به این بیماری به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.

نقش کاردرمانی در مدیریت آلزایمر

کاردرمانی در بهبود شرایط زندگی و عملکرد افراد مبتلا به آلزایمر نقش مهمی را ایفا می‌کند. روش‌های نوین کاردرمانی با هدف حفظ و تقویت توانایی‌های شناختی و جسمانی این بیماران طراحی شده‌اند. این روش‌ها شامل تمرینات حافظه، تحریک شناختی و فعالیت‌های روزمره هستند. این روش ها به بیماران کمک می‌کند تا استقلال خود را حفظ کنند و از افت کارکردهای شناختی و فیزیکی آنان جلوگیری شود. کار درمانی به افراد مبتلا به آلزایمر کمک می‌کند تا فعالیت‌های روزمره خود مانند لباس پوشیدن، غذا خوردن و بهداشت شخصی را به طور مستقل انجام دهند. این امر به حفظ خودکفایی و اعتماد به نفس آن‌ها کمک می‌کند. از جمله تکنیک‌های جدید کاردرمانی، استفاده از تکنولوژی‌های نوین مانند برنامه‌های رایانه‌ای و اپلیکیشن‌های موبایل برای بهبود حافظه و تمرکز است. همچنین، تمرینات تعادلی و حرکتی که معمولا در این روش درمانی تجویز می شوند، به بیماران آلزایمر کمک می‌کنند تا از مشکلات فیزیکی ناشی از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند.

کار درمانگران همچنین با آموزش به خانواده‌ها و مراقبین، به آنها نیز کمک می‌کنند تا از افراد مبتلا به آلزایمر به بهترین نحو مراقبت کنند. کاردرمانی برای همراهان در این مرحله شامل آموزش تکنیک‌هایی برای برقراری ارتباط موثر و مدیریت رفتارهای چالش‌برانگیز بیمار در صورت نیاز است. این روش ها با توجه به شرایط فردی هر بیمار تنظیم و به مرور زمان، به فراخور تغییرات شرایط بیمار، به روز می‌شود.

راهکارهای موثر کاردرمانی در مدیریت زوال عقل

یکی از مهم‌ترین جنبه‌های کاردرمانی، تقویت حافظه و تمرکز است. کاردرمانگران با استفاده از تکنیک‌های علمی مانند بازی‌های حافظه و تمرینات شناختی به بیماران کمک می‌کنند تا حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت خود را تقویت کنند. برای بهبود تمرکز نیز از فعالیت‌هایی که نیاز به توجه مداوم دارند، مانند پازل، حل مسائل ساده و بازی‌های ذهنی استفاده می‌شود. همچنین، راهبردهای محیطی مانند کاهش عوامل حواس‌پرتی و ایجاد روتین‌های منظم به بیماران کمک می‌کند تا بهتر تمرکز کنند. این مداخلات با توجه به مرحله پیشرفت بیماری، سبک زندگی و سطح توانایی‌های فرد طراحی می‌شوند.

کاردرمانگران علاوه بر این، بر طیف وسیعی از مهارت‌های حرکتی نیز تمرکز می‌کنند و روتین هایی را برای مدیریت بهتر وظایف روزانه بیمار ایجاد می‌نمایند. راهبردهای ایمنی مانند استفاده از سیستم‌های هشدار پزشکی و تنظیم محیط خانه نیز برای افزایش ایمنی از جمله وظایف کاردرمانگران هستند. در نهایت نیز باید اشاره کنیم که آموزش خانواده‌ها و مراقبین نیز نقش مهمی در حمایت از فرد مبتلا به زوال عقل ایفا کرده و به آن‌ها در درک بهتر نیازهای بیمار کمک می‌کند.

پیشگیری بهتر از درمان

اگرچه هنوز دلیل به وجود آمدن زوال عقل و الزایمر مشخص نیست، اما تحقیقات ثابت کرده اند که تغییراتی در سبک زندگی و عادت های روزانه ما، می توانند ریسک ابتلا به این بیماری ها را به شکل قابل توجهی کاهش دهند. در ادامه، چند توصیه مفید برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری‌ها را مرور می‌کنیم:

• فعالیت بدنی منظم: ورزش منظم به تقویت عملکرد مغز و بهبود جریان خون کمک می‌کند. فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، دویدن و ورزش های آرام بخشی مثل یوگا می‌توانند مفید باشند.
• تغذیه سالم: رژیم غذایی متعادل شامل میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و منابع پروتئینی سالم (مانند ماهی و حبوبات) به حفظ سلامت مغز کمک می‌کنند. به ویژه رژیم غذایی مدیترانه‌ای در پیشگیری از زوال عقل بسیار موثر است.
• فعالیت‌های ذهنی: انجام فعالیت‌هایی که به تقویت حافظه و تفکر کمک می‌کنند، مانند حل معماها، بازی‌های فکری و یادگیری زبان جدید، راههایی هستند که می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری ها را کاهش دهند.
• خواب کافی: خواب مناسب و کافی به ترمیم مغز و بهبود عملکرد شناختی آن کمک می‌کند. خواب ناکافی می‌تواند خطر ابتلا به زوال عقل و آلزایمر را افزایش دهد.
• مدیریت استرس: استفاده از تکنیک‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن و تنفس عمیق می‌تواند به بهبود سلامت روان و کاهش خطر ابتلا به زوال عقل کمک کند.
• اجتماعی بودن: ارتباطات اجتماعی مثبت و فعال بودن در جامعه می‌تواند به حفظ سلامت ذهن و پیشگیری از بیماری های مختلف، از جمله زوال عقل کمک کند.
• کنترل عوامل خطر: مدیریت بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فشار خون و کلسترول بالا به کاهش خطر ابتلا به آلزایمر و زوال عقل کمک می‌کند.
• پرهیز از مصرف الکل و سیگار: مصرف الکل و سیگار به‌طور مستقیم بر سلامت مغز تأثیر منفی می‌گذارد و خطر ابتلا به این بیماری ها را افزایش می‌دهد.
• چکاپ منظم: مراجعه منظم به پزشک و بررسی وضعیت سلامت عمومی به شناسایی و مدیریت مشکلات زودهنگام کمک می‌کند.

کلام آخر

کاردرمانی در مواجه با افراد مبتلا به آلزایمر و زوال عقل، بهبود عملکرد روزمره و افزایش استقلال بیمار را هدف قرار می‌دهد. این نوع درمان شامل فعالیت‌های هدفمند است که مهارت‌های شناختی، حرکتی و اجتماعی را تقویت می‌کند. در کاردرمانی، تمرینات خاصی طراحی می‌شوند تا به بیماران در مدیریت وظایف روزمره کمک کنند و در نتیجه اضطراب و رفتارهای چالش‌برانگیز را کاهش دهند. علاوه بر این، کاردرمانی به خانواده‌ها و مراقبین بیماران نیز آموزش می‌دهد تا بهترین شیوه‌های مراقبت و پشتیبانی را ارائه دهند. مجموعه سیب نت با ارائه طیف وسیعی از خدمات کاردرمانی مبتنی بر نیازهای فردی بیماران، به ارتقاء کیفیت زندگی آن‌ها کمک می‌کند. شما می توانید همین امروز از خدمات این مجموعه بهره مند شوید. حتی اگر بیمار شما به دلیل محدودیت های حرکتی امکان خروج از خانه را ندارد، با سیب نت می توانید در فضای امن خانه، کاردرمانی را آغاز کرده و از تاثیرات مثبت آن بهره‌مند شوید.